วัดอังกุลา (ร้าง)

ภูมิประเทศ

ที่ราบ

สภาพทั่วไป

วัดอังกุลาเป็นวัดร้าง ตั้งอยู่ริมคลองบางระมาด ฝั่งด้านทิศเหนือ อยู่ระหว่างวัดช่างเหล็กและวัดมณฑป ริมถนนแก้วเงินทอง (ถ.ฉิมพลี-วัดรัชฎาธิฐาน) เชิงสะพานข้ามคลองบางระมาด โดยอยู่ห่างจากวัดช่างเหล็กมาทางทิศตะวันตกประมาณ 200 เมตร ห่างจากวัดมณฑปมาทางทิศตะวันออกประมาณ 100 เมตร และห่างจากคลองชักพระมาทางทิศตะวันตกประมาณ 380 เมตร

พื้นที่วัดร้างปัจจุบันเป็นบ้านเรือนราษฎร ร้านค้า ถนนแก้วเงินทอง รวมทั้งตรอกซอกซอยต่างๆ แต่วัดยังคงเป็นศูนย์รวมจิตใจของชุมชน มีการสร้างอาคารขึ้นทับซากอาคารเดิมเพื่อประดิษฐานพระพุทธรูป “หลวงพ่อดำ”

สภาพพื้นที่โดยทั่วไปเป็นที่ราบน้ำท่วมถึง โดยรอบวัดเป็นชุมชนเมือง มีบ้านเรือนราษฎรและสิ่งปลูกสร้างต่างๆ เช่น อาคารโรงเรียน ตั้งอยู่หนาแน่นสลับกับพื้นที่สวน ทิศใต้ติดกับคลองบางระมาด ทิศตะวันตกติดถนนแก้วเงินทอง

ทางน้ำ

คลองบางระมาด, คลองชักพระ, แม่น้ำเจ้าพระยา

สภาพธรณีวิทยา

ตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มบางกอกหรือที่ราบลุ่มกรุงเทพ เกิดจากการทับถมของตะกอนน้ำพาในยุคควอเทอร์นารี (Quaternary Period)

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยอยุธยา

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : ประยูร อุลุชาฏะ (น. ณ ปากน้ำ)

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2513

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์ศิลปะ

ผลการศึกษา :

ประยูร อุลุชาฏะ (2514 : 89) ได้สำรวจวัดอังกุลา และระบุว่าเหลือเพียงซากอุโบสถ

---

ชื่อผู้ศึกษา : ประภัสสร์ ชูวิเชียร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2549

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์ศิลปะ

ผลการศึกษา :

ประภัสสร์ ชูวิเชียร (2549) สำรวจและศึกษาวัดโบราณในคลองบางระมาด และตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสารเมืองโบราณ

---

ชื่อผู้ศึกษา : วลัยลักษณ์ ทรงศิริ

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2552

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

ผลการศึกษา :

รวบรวมและศึกษาข้อมูลด้านต่างๆ ทางสังคมวัฒนธรรมในพื้นที่เขตตลิ่งชัน เสนอเป็นรายงานวิจัย “ศึกษาประวัติศาสตร์และการเปลี่ยนแปลงทางสังคมวัฒนธรรมชุมชนในพื้นที่ตลิ่งชัน” ต่อศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

---

ชื่อผู้ศึกษา : วิชญดา ทองแดง, ศรัณย์ ทองปาน

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2555

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : เมืองโบราณ

ผลการศึกษา :

ชญดา ทองแดง และศรัณย์ ทองปาน (2555) รวบรวมข้อมูลทางประวัติศาสตร์รวมถึงข้อมูลต่างๆ ของวัด และสำรวจบันทึกสภาพปัจจุบัน

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดอังกุลาปัจจุบันเป็นวัดร้าง เหลือเพียงองค์พระพุทธรูปที่เรียกกันว่า “หลวงพ่อดำ” ประดิษฐานอยู่บนซากปรักหักพังของอาคารที่อาจเป็นอุโบสถ รายล้อมด้วยบ้านเรือนร้านค้า แต่ก็ยังมีผู้ศรัทธาจัดงานประจำปี หารายได้ก่อสร้างซ่อมแซมวิหารหลังใหม่ให้เป็นที่ประดิษฐาน ทับซ้อนอยู่บนฐานรากของโบราณสถาน (วิชญดา ทองแดง และศรัณย์ ทองปาน 2555 : 137) ฐานวิหารก่ออิฐฉาบปูน พื้นปูกระเบื้อง ฝาผนังเป็นลูกกรงเล็กดัดตลอดแนว หลังคาเป็นเครื่องไม้มุงด้วยกระเบื้องลอน

หลวงพ่อดำองค์นี้ ประภัสสร์ ชูวิเชียร (2549 : 79) กล่าวว่าน่าจะเป็นพระพุทธรูปหินทรายสมัยอยุธยา ด้วยพระพักตร์รียาว มีเม็ดพระศกเล็กละเอียด ส่วนฐานชุกชีที่ยังพอเหลือให้เห็นเป็นลายปูนปั้น ประดับลายขาสิงห์ หลวงพ่อดำประดิษฐานหันพระพักตร์ไปทางทิศใต้ ออกสู่คลองบางระมาด

ภายในวิหารใหม่พบก้อนหินขนาดใหญ่ที่น่าจะเป็นลูกนิมิตรอบอุโบสถที่ถูกขุดขึ้นมา รวมทั้งพบกระเบื้องเชิงชายดินเผาหลายชิ้น ซึ่งน่าจะเป็นกระเบื้องมุงหลังคาของอุโบสถหลังนี้มาแต่เดิม (วิชญดา ทองแดง และศรัณย์ ทองปาน 2555 : 137) ก้อนอิฐที่มีแกลบข้าวปนแบบอิฐสมัยอยุธยา (ประภัสสร์ ชูวิเชียร 2549 : 79)

นอกจากนี้ยังมีพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์จากวัดอังกุลาอีกองค์หนึ่งคือ หลวงพ่อขาว ปัจจุบันถูกเคลื่อนย้ายไปประดิษฐานอยู่ที่วัดจันทร์ประดิษฐาราม (วัดจันตาผ้าขาว) (กรมการศาสนา 2526 : 50 ; ประภัสสร์ ชูวิเชียร 2549 : 79)

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล

บรรณานุกรม

กรมการศาสนา. ประวัติวัดทั่วราชอาณาจักร เล่ม 2. กรุงเทพฯ. กรมการศาสนา 2526.

ประภัสสร์ ชูวิเชียร. “วัดโบราณในคลองบางระมาด.” เมืองโบราณ 32, 4 (ต.ค.-ธ.ค. 2549) : 73-88.

ประยูร อุลุชาฏะ (น. ณ ปากน้ำ). ศิลปกรรมในบางกอก. พระนคร ; เกษมบรรณกิจ, 2514.

วลัยลักษณ์ ทรงศิริ. การศึกษาภูมิหลังและการเปลี่ยนแปลงทางสังคมวัฒนธรรมชุมชนในพื้นที่ตลิ่งชัน. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2552.

วิชญดา ทองแดง และศรัณย์ ทองปาน. ชุมทางตลิ่งชัน : ย่านเก่า[ก่อน]กรุงเทพฯ. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2555.

ศรัณย์ ทองปาน และวิชญดา ทองแดง. “ชุมทางตลิ่งชัน.” เมืองโบราณ 32, 4 (ต.ค.-ธ.ค. 2549) : 43-57.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง