วัดอาวาสใหญ่

ภูมิประเทศ

ที่ราบ

สภาพทั่วไป

วัดอาวาสใหญ่เป็นวัดร้างขนาดใหญ่ ตั้งอยู่ในเขตอรัญญิกเมืองกำแพงเพชร ห่างจากคูเมืองด้านทิศเหนือไปทางทิศเหนือประมาณ 1,720 เมตร ห่างจากห้วยทรายไปทางทิศเหนือประมาณ 1,350 เมตร ห่างจากแม่น้ำปิงไปทางทิศเหนือประมาณ 2,780 เมตร

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

96 เมตร

ทางน้ำ

แม่น้ำปิง

สภาพธรณีวิทยา

ตะกอนทับถมเป็นเนินศิลาแลงอยู่ใต้ดิน

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยอยุธยาตอนต้น, สมัยอยุธยาตอนกลาง

อายุทางโบราณคดี

พุทธศตวรรษที่ 20 – 22

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : พิทยา ดำเด่นงาม

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2509

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์, ขุดแต่ง, ทำผัง

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ทำการขุดแต่งวิหารหลักด้านหน้า ฐานไพทีที่มีเจดีย์รายตั้งอยู่หน้าวิหาร 2 ฐาน เจดีย์ประธาน วิหารด้านหลังเจดีย์ประธานและวิหารน้อย จากนั้นทำการบูรณะเจดีย์ราย 11 องค์ บ่อน้ำ 1 บ่อ วิหารหลัก (กรมศิลปากร 2514 : 19 – 21)

---

ชื่อผู้ศึกษา : อมรรัตน์ พงศ์พรหม

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2534

วิธีศึกษา : ขุดแต่ง, ทำผัง

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ทำการขุดแต่งวัดอาวาสใหญ่เพื่อศึกษาการจัดแผนผัง กุฏิ เว็จกุฏิ ศาลา สระน้ำ ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นเขตสังฆาวาสที่ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของวัด (อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร 2536 : 54 – 56)

---

ชื่อผู้ศึกษา : ห้างหุ้นส่วนจำกัด สามเพชร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2545

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์, ทำผัง

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : ห้างหุ้นส่วนจำกัด สามเพชร, กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ทำการบูรณะและเสริมความมั่นคงหมู่กุฏิ ศาลา ในเขตสังฆาวาสด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือของวัด บูรณะบ่อน้ำในเขตพุทธาวาส (ห้างหุ้นส่วนจำกัด สามเพชร 2543 : 50 - 61)

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดอาวาสใหญ่เป็นวัดขนาดใหญ่อีกแห่งหนึ่งที่อยู่ในบริเวณอรัญญิกของเมืองกำแพงเพชร มีสิ่งก่อสร้างขนาดใหญ่น้อยเป็นจำนวนมาก  หน้าวัดมีบ่อน้ำรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดใหญ่ที่ขุดลงไปในชั้นศิลาแลงชาวบ้านเรียกว่า บ่อสามแสน วัดแห่งนี้มีเฉพาะกำแพงแก้วก่อด้วยศิลาแลง แสดงขอบเขตพุทธาวาส สิ่งก่อสร้างสำคัญในเขตพุทธาวาส ด้านหน้าสุดก่อเป็นฐานไพทีรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าหักเป็นมุมจำนวน 2 ฐาน บนฐานไพทีมีฐานเจดีย์รายแบบต่างๆ ฐานละ 8 องค์

ถัดไปเป็นวิหารซึ่งตั้งอยู่บนฐานรองรับขนาดใหญ่ ลักษณะฐานก่อด้วยศิลาแลงเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีบันไดทางขึ้น 3 ทาง คือ ด้านหน้าและบริเวณกึ่งกลางด้านข้างทั้งสองด้าน ผนังด้านข้างก่อศิลาแลงเป็นราวลูกกรงเช่นเดียวกับฐานรองรับวิหารวัดพระสี่อิริยาบถ วิหารที่อยู่บนฐานจะย่อมุมเป็นมุขทั้งด้านหน้าด้านหลังเป็นวิหารขนาด ๙ ห้อง เดิมจะก่อผนังสูงแล้วเจาะผนังเป็นซี่ลูกกรงหรือเป็นช่องที่เรียกกันว่า ผนังช่องลม ซึ่งร่องรอยการก่อผนังสูงยังปรากฏที่เสามุมด้านหลัง

ด้านหลังวิหารเป็นเจดีย์ประธานขนาดใหญ่สร้างติดกับฐานวิหาร เป็นลักษณะเจดีย์ฐานแปดเหลี่ยม ฐานล่างสุดเป็นแบบฐานหน้ากระดานแปดเหลี่ยมถัดขึ้นไปเป็นฐานบัวย่อมุม 5 เหลี่ยม จากนั้นจะเป็นฐานบัวย่อมุม มุมละ ๕ เหลี่ยมเช่นเดียวกัน ฐานบัวชั้นนี้มีการยืดส่วนหน้ากระดานท้องไม้ให้เป็นผนังสูงประดับลูกแก้วอกไก่สองแถว ส่วนยอดเจดีย์ที่ถัดขึ้นไปพังทลายจนหมดจึงไม่ทราบรูปทรงเดิมที่แน่ชัด ฐานเจดีย์ประธานวัดอาวาสใหญ่จะมีส่วนคล้ายกับฐานเจดีย์ประธานวัดเจดีย์สูงที่ตั้งอยู่นอกเมืองสุโขทัยด้านทิศตะวันออก ซึ่งเป็นลักษณะเจดีย์ทรงกลมหรือทรงระฆังที่ขยายฐานให้สูงมากจึงอาจจะเป็นไปได้ว่าส่วนยอดของเจดีย์ประธานวัดอาวาสใหญ่เป็นแบบเจดีย์ทรงกลมหรือทรงระฆัง

ถัดจากเขตพุทธาวาสไปทางทิศตะวันตก ด้านเหนือถึงด้านใต้มีฐานอาคารขนาดน้อยใหญ่ ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นหมู่กุฏิสงฆ์และศาลาจำนวน 3 แห่ง กับบ่อน้ำ 2 บ่อ วัดอาวาสใหญ่เป็นวัดที่มีการจัดแผนผังสิ่งก่อสร้างได้งดงาม คงเป็นวัดที่พระสงฆ์ผู้ใหญ่ฝ่ายอรัญวาสีของเมืองกำแพงเพชรจำพรรษาอยู่ด้วย มีฐานอาคารที่คาดว่าเป็นกุฏิสงฆ์ขนาดใหญ่น้อยจำนวนมากอยู่ในเขตสังฆาวาส (กรมศิลปากร 2552 : 93 - 96)

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

วาทินี ถนอมพลกรัง เรียบเรียงข้อมูล, ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมศิลปากร. รายงานการสำรวจและขุดแต่งบูรณะโบราณวัตถุสถานเมืองเก่ากำแพงเพชร เมืองศรีสัชชนาลัย พ.ศ.2508-2512. พระนคร : ม.ป.ท. , 2514.

อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร. รายงานการขุดแต่งโบราณสถานวัดอาวาสใหญ่. ม.ป.ท. , 2536.

ห้างหุ้นส่วนจำกัด สามเพชร. รายงานการบูรณะโบราณสถานวัดอาวาสใหญ่ จังหวัดกำแพงเพชร. ม.ป.ท., 2545.

Google map 2015 [Online]. Accessed 14 February 2015. Available from https://maps.google.com

ข่าวที่เกี่ยวข้อง