วัดอุโบสถ

ภูมิประเทศ

ที่ราบ

สภาพทั่วไป

วัดอุโบสถ  ปัจจุบันเป็นวัดร้าง อยู่ในบริเวณพื้นที่ด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ภายในเกาะเมืองอยุธยา ปัจจุบันอยู่ในเขตสวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ ทางทิศใต้ของวัดเจ้าพราหมณ์

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

3.5 -5 เมตร

ทางน้ำ

แม่น้ำเจ้าพระยา, แม่น้ำป่าสัก, แม่น้ำลพบุรี, แม่น้ำน้อย, คลองเมือง

สภาพธรณีวิทยา

            ที่ราบลุ่มภาคกลางเกิดจากการเคลื่อนไหวของรอยเลื่อนใหญ่ ได้แก่ รอยเลื่อนแม่ปิง(ต่อเลยไปเกือบเชื่อมกับรอยเลื่อนเมย) รอยเลื่อนอุตรดิตถ์ (น้ำปาด) และรอยเลื่อนเจดีย์สามองค์ ในยุคครีเทเชียสตอนปลายถึงยุคเทอร์เชียรี ซึ่งต่อเนื่องจากการเปิดตัวของอ่าวไทยทางใต้และการเกิดแอ่งเทอร์เชียรีในบริเวณภาคเหนือและภาคตะวันตกตอนบนและตามด้วยการเกิดรอยเลื่อนในแนวเหนือ-ใต้ (Bunopas, 1981) การสะสมตัวเกิดขึ้นบนบกแบบเนินตะกอนน้ำพารูปพัด ที่ราบตะกอนน้ำพา ทางน้ำ ทะเลสาบ และแบบกึ่งทางน้ำกับทะเลสาบ

            ลักษณะทางธรณีวิทยา  จังหวัดพระนครศรีอยุธยา  ตั้งอยู่ในบริเวณที่ราบลุ่มภาคกลางตอนใต้  ทำให้ลึกลงไปใต้พื้นดินของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา  เป็นแหล่งกรวดทรายขนาดใหญ่  เม็ดกรวด และทรายมีขนาดใหญ่และมีลักษณะกลมมน   น้ำบาดาล สะสมตัวอยู่ระหว่างช่องว่างและเม็ดกรวดและทราย  แทรกสลับอยู่กับชั้นดินเหนียว  ทำให้มีชั้นน้ำบาดาลหลายชั้น  และเป็นชั้นน้ำที่แผ่ขยายออกไปในแนวราบอย่างกว้างขวาง  มีคุณสมบัติทางอุทกธรณีวิทยาเฉพาะตัว  ซึ่งเป็นลักษณะที่พบอยู่ในชั้นน้ำบาดาลส่วนใหญ่ของที่ราบลุ่มภาคกลางตอนใต้  กล่าวคือ  ชั้นน้ำบาดาลแต่ละชั้น  จะมีชั้นดินเหนียวรองรับอยู่ด้านล่าง  และปิดทับอยู่ด้านบน  จัดเป็นชั้นน้ำบาดาลใต้แรงดัน (Confined aquifer)

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยอยุธยา

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2486

วิธีศึกษา : ประกาศขึ้นทะเบียน

ผลการศึกษา :

กรมศิลปากร ประกาศกำหนดจำนวนโบราณสถานระดับชาติ โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 60 ตอนที่ 39 ลงวันที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ.2486 หน้า 2349 ในขณะนั้น วัดอุโบสถเป็นวัดในประกาศด้วย แต่ประกาศแค่ชื่อเท่านั้น ยังไม่ได้กำหนดขอบเขตโบราณสถานแต่อย่างใด

---

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2519

วิธีศึกษา : ประกาศขึ้นทะเบียน

ผลการศึกษา :

กรมศิลปากร ประกาศกำหนดเขตที่ดิน อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 93 ตอนที่ 102 ลงวันที่ 17 สิงหาคม 2519 หน้า 2149 โดยมีพื้นที่โบราณสถานประมาณ 1,810 ไร่ โดยวัดอุโบสถเป็นโบราณสถานที่อยู่ในเขตอุทยานประวัติศาสตร์ฯ

---

ชื่อผู้ศึกษา : UNESCO

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2534

วิธีศึกษา : ประกาศขึ้นทะเบียน

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

วัดอุโบสถ เป็นโบราณสถานภายในเขตเกาะเมือง พระนครศรีอยุธยา ซึ่งได้รับการพิจารณาเป็นมรดกโลกเมื่อวันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ.2534

---

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2540

วิธีศึกษา : ประกาศขึ้นทะเบียน

ผลการศึกษา :

กรมศิลปากร ประกาศกำหนดเขตที่ดิน อุทยานประวัติศาสตร์ พระนครศรีอยุธยา เพิ่มเติม โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 114 ตอนที่ 6 ง ลงวันที่ 21 มกราคม 2540 หน้า 40 โดยมีพื้นที่โบราณสถานประมาณ 3,000 ไร่

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดอุโบสถ (ส่งศรี ประพัฒน์ทอง มปป. ; กรมศิลปากร 2551 : 96) ตั้งอยู่ในเขตสวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ ต.ประตูชัย ทางทิศเหนือวัดวัดเจ้าปราบ ไม่ปรากฏประวัติการสร้างวัดแห่งนี้ แต่จากรูปแบบทางสถาปัตยกรรมสามารถสันนิษฐานได้ว่าวัดอุโบสถน่าจะสร้างขึ้นในช่วงสมัยอยุธยาตอนกลางสืบเนื่องมาจนอยุธยาตอนปลาย  เนื่องจากเจดีย์ประธานของวัดมีลักษณะเป็นเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง

สิ่งก่อสร้างภายในวัด ได้แก่

            1. เจดีย์ประธาน  ลักษณะเป็นเจดีย์เหลี่ยมย่อมุมไม้สิบสอง แบบศิลปะอยุธยายุคกลางตอนปลาย ( สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ์ - สมเด็จพระอาทิตยวงศ์ ) มีบันไดขึ้นหาเรือนธาตุทางทิศใต้ สำนักโบราณคดี กรมศิลปากร  ได้ดำเนินการบูรณะองค์เจดีย์แล้วให้คงสภาพรูปร่างเหมือนเดิม  ทางด้านใต้ขององค์พระเจดีย์มีบันไดขึ้นไปถึงฐานชั้นบนซึ่งน่าจะเป็นฐานประทักษิณ  เหนือฐานประทักษิณเป็นชุดลูกแก้วอกไก่ซ้อนกันสามชั้น  ก่อนถึงองค์ระฆังซึ่งเป็นทรงสี่เหลี่ยมย่อมุมไม้สิบสองเช่นเดียวกับฐาน  เหนือองค์ระฆังขึ้นไปมีก้านฉัตรหรือแกนรองรับปล้องไฉน

            2. วิหาร ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของวัด ด้านหน้าเจดีย์ประธาน สภาพค่อนข้างชำรุด สภาพปัจจุบันหลงเหลือแต่เพียงฐานอาคารเท่านั้น  ลักษณะแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า  ภายในมีร่องรอยของเสากลม 9 คู่ ภายนอกมีเสาพาไลรอบ จากการขุดแต่งพบว่า อาคารหลังนี้แต่เดิมน่าจะถูกใช้เป็นโบสถ์ในสมัยแรกสร้างวัด เนื่องจากพบฐานใบเสมารอบอุโบสถตามตำแหน่ง   ต่อมาได้มีการดัดแปลงให้กลายเป็นวิหาร โดยทำการถมพื้นปิดทับฐานใบเสมาในสมัยแรกทั้งหมด  ซึ่งน่าจะเป็นการปฏิสังขรณ์ในสมัยอยุธยาตอนปลาย 

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

วาทินี ถนอมพลกรัง เรียบเรียงข้อมูล, ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมศิลปากร. นำชมอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2551.

กรมศิลปากร. ทะเบียนโบราณสถานทั่วราชอาณาจักร พ.ศ. 2516. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภา,2516.

กรมศิลปากร. ระบบฐานข้อมูลแหล่งมรดกศิลปวัฒนธรรมและระบบภูมิสารสนเทศ โครงการสำรวจแหล่งมรดกทางศิลปวัฒนธรรม (ออนไลน์) เข้าถึงเมื่อ 01 มีนาคม 2558. แหล่งที่มา http://www.gis.finearts.go.th/gisweb/viewer.aspx

คณะอำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว. วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว, 2544.

น. ณ ปากน้ำ. ศิลปกรรมแห่งอาณาจักรศรีอยุธยา.  กรุงเทพฯ : ธเนศวรการพิมพ์, 2516.

ประทีป เพ็งตะโก. นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์สมาพันธ์, 2539.

สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะอยุธยา. มปป. (ออนไลน์) เข้าถึงเมื่อวันที่ 01 มีนาคม 2558 แหล่งที่มา https://welovemuseum.files.wordpress.com/2011/02/e0b8a8e0b8b4e0b8a5e0b89be0b8b0e0b8ade0b8a2e0b8b8e0b898e0b8a2e0b8b2.pdf

สมัย สุทธิธรรม. อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ : บริษัท ต้นอ้อ 1999 จำกัด, 2546.

ส่งศรี ประพัฒน์ทอง. วัดเจ้าปราบ. มปป. (ออนไลน์) เข้าถึงเมื่อ 01 มีนาคม 2558. แหล่งที่มา http://www.literatureandhistory.go.th/

 

ข่าวที่เกี่ยวข้อง