วัดหลวงชีกรุด

ภูมิประเทศ

ที่ราบ

สภาพทั่วไป

วัดหลวงชีกรุด เป็นโบราณสถานที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ภายในเกาะเมืองอยุธยา ตั้งอยู่ตรงข้ามกับโบสถ์ยอเซฟ และอยู่ใกล้กับวัดวังไชย ที่สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ์โปรดฯให้สร้างขึ้น ได้รับการขุดแต่งและบูรณะเป็นที่เรียบร้อยแล้ว

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

3.5 -5 เมตร

ทางน้ำ

แม่น้ำเจ้าพระยา, แม่น้ำป่าสัก, แม่น้ำลพบุรี, แม่น้ำน้อย, คลองเมือง

สภาพธรณีวิทยา

            ที่ราบลุ่มภาคกลางเกิดจากการเคลื่อนไหวของรอยเลื่อนใหญ่ ได้แก่ รอยเลื่อนแม่ปิง(ต่อเลยไปเกือบเชื่อมกับรอยเลื่อนเมย) รอยเลื่อนอุตรดิตถ์ (น้ำปาด) และรอยเลื่อนเจดีย์สามองค์ ในยุคครีเทเชียสตอนปลายถึงยุคเทอร์เชียรี ซึ่งต่อเนื่องจากการเปิดตัวของอ่าวไทยทางใต้และการเกิดแอ่งเทอร์เชียรีในบริเวณภาคเหนือและภาคตะวันตกตอนบนและตามด้วยการเกิดรอยเลื่อนในแนวเหนือ-ใต้ (Bunopas, 1981) การสะสมตัวเกิดขึ้นบนบกแบบเนินตะกอนน้ำพารูปพัด ที่ราบตะกอนน้ำพา ทางน้ำ ทะเลสาบ และแบบกึ่งทางน้ำกับทะเลสาบ

            ลักษณะทางธรณีวิทยา  จังหวัดพระนครศรีอยุธยา  ตั้งอยู่ในบริเวณที่ราบลุ่มภาคกลางตอนใต้  ทำให้ลึกลงไปใต้พื้นดินของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา  เป็นแหล่งกรวดทรายขนาดใหญ่  เม็ดกรวด และทรายมีขนาดใหญ่และมีลักษณะกลมมน   น้ำบาดาล สะสมตัวอยู่ระหว่างช่องว่างและเม็ดกรวดและทราย  แทรกสลับอยู่กับชั้นดินเหนียว  ทำให้มีชั้นน้ำบาดาลหลายชั้น  และเป็นชั้นน้ำที่แผ่ขยายออกไปในแนวราบอย่างกว้างขวาง  มีคุณสมบัติทางอุทกธรณีวิทยาเฉพาะตัว  ซึ่งเป็นลักษณะที่พบอยู่ในชั้นน้ำบาดาลส่วนใหญ่ของที่ราบลุ่มภาคกลางตอนใต้  กล่าวคือ  ชั้นน้ำบาดาลแต่ละชั้น  จะมีชั้นดินเหนียวรองรับอยู่ด้านล่าง  และปิดทับอยู่ด้านบน  จัดเป็นชั้นน้ำบาดาลใต้แรงดัน (Confined aquifer)

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยอยุธยา

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2519

วิธีศึกษา : ประกาศขึ้นทะเบียน

ผลการศึกษา :

กรมศิลปากร ประกาศกำหนดเขตที่ดิน อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 93 ตอนที่ 102 ลงวันที่ 17 สิงหาคม 2519 หน้า 2149 โดยมีพื้นที่โบราณสถานประมาณ 1,810 ไร่ โดยวัดหลวงชีกรุด เป็นโบราณสถานที่อยู่ในเขตอุทยานประวัติศาสตร์ฯ

---

ชื่อผู้ศึกษา : UNESCO

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2534

วิธีศึกษา : ประกาศขึ้นทะเบียน

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

วัดหลวงชีกรุด เป็นโบราณสถานภายในเขตเกาะเมือง พระนครศรีอยุธยา ซึ่งได้รับการพิจารณาเป็นมรดกโลกเมื่อวันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ. 2534

---

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2540

วิธีศึกษา : ประกาศขึ้นทะเบียน

ผลการศึกษา :

กรมศิลปากร ประกาศกำหนดเขตที่ดิน อุทยานประวัติศาสตร์ พระนครศรีอยุธยา เพิ่มเติม โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 114 ตอนที่ 6 ง ลงวันที่ 21 มกราคม 2540 หน้า 40 โดยมีพื้นที่โบราณสถานประมาณ 3,000 ไร่

---

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2540

วิธีศึกษา : ขุดค้น, บูรณปฏิสังขรณ์, ศึกษาเครื่องมือเครื่องใช้, ศึกษาภาชนะดินเผา, ประวัติศาสตร์ศิลปะ, ขุดแต่ง

ผลการศึกษา :

สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 3 พระนครศรีอยุธยา ว่าจ้าง ห้างหุ้นส่วนจำกัด บูรพคดี. ดำเนินการขุดค้น-ขุดแต่ง โบราณสถานวัดหลวงชีกรุด โดยได้นำเสนอเป็นรายงานการขุดแต่งและออกแบบเพื่อการบูรณะวัดหลวงชีกรุด ตำบลประตูชัย อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ปีงบประมาณ 2540

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดหลวงชีกรุด เป็นวัดโบราณตั้งอยู่ริมถนนอู่ทองด้านทิศใต้ของเกาะเมืองในเขตสวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ ที่ไม่ปรากฏหลักฐานทางด้านเอกสารเกี่ยวกับประวัติการสร้าง ปรากฏชื่อและตำแหน่งในหนังสือ “อธิบายแผนที่พระนครศรีอยุธยากับคำวินิจฉัยของพระยาโบราณราชธานินทร์ เรื่อง ศิลปและภูมิสถานอยุธยาและจังหวัดพิจิตร์” (ห้างหุ้นส่วนจำกัด บูรพคดี 2540 : 3)

จากตำแหน่งที่ตั้งของวัดสันนิษฐานได้ว่า  วัดหลวงชีกรุดแห่งนี้น่าจะเป็นวัดสำคัญในสมัยนั้น เพราะทางด้านตะวันตกของวัดหลวงชีกรุดนั้นติดกับวัดวังไชยที่สมเด็จพระมหาจักรพรรดิโปรดฯ ให้สร้างขึ้นในบริเวณที่เป็นนิวาสถานของพระองค์ก่อนครองราชย์ (กรมศิลปากร 2516 : 140) อันเป็นบริเวณที่มีชุมชนหนาแน่นมาแต่สมัยอยุธยาตอนต้น และเป็นที่ตั้งบ้านเรือนของข้าราชบริพารชั้นผู้ใหญ่ หรือขุนนางในสมัยนั้น   อาจจะมีความเป็นไปได้ว่า วัดหลวงชีกรุดเป็นวัดขนาดปานกลางที่สร้างขึ้นเพื่อประกอบพิธีกรรมทางศาสนาของกลุ่มเครือญาติ หรือ หมู่เครือญาติโดยเฉพาะ  และอาจจะสร้างบ้านเรือนในที่ดินของตนเองเพื่อเป็นสถานที่รวบรวมหมู่ญาติเพื่อทำบุญประจำตระกูล (ห้างหุ้นส่วนจำกัด บูรพคดี 2540 : 3-5)

ภายในวัดประกอบด้วยเจดีย์ประธาน อุโบสถ และเจดีย์ราย กลุ่มหนึ่งที่ได้รับการดำเนินงานขุดแต่งและบูรณะแล้ว มีรายละเอียดโดยสังเขปดังต่อไปนี้

            1. เจดีย์ประธาน จากการขุดแต่งโบราณสถานพบว่า วัดนี้เป็นเจดีย์ทรงกลมระฆัง ตั้งเรียงกัน 3 องค์ เหนือ - ใต้ สันนิษฐานว่าน่าจะมีคติการสร้างพระสถูป 3 องค์แบบวัดพระศรีสรรเพชญ์

            2. อุโบสถ (ห้างหุ้นส่วนจำกัด บูรพคดี 2540 : 15-17) เป็นอาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดกว้างประมาณ 14.50 เมตร ยาวประมาณ 31 เมตร ยกฐานสูงเป็นฐานเขียง มีบันไดทางขึ้นด้านหน้า 2 ที่ และ ด้านหลังอีก 2 ที่ โดยรอบฐานมีพื้นปูอิฐและมีกำแพงแก้วล้อมรอบ แนวพื้นปูอิฐลานประทักษิณปรากฏร่องรอยฐานเสมาเหลืออยู่ 6 แห่ง ฐานเสมาเป็นฐานเหลี่ยมย่อมุม ขนาดประมาณ 1x1 เมตร พื้นของอุโบสถแบ่งเป็น 2 ระดับคือ 1.ระเบียงรอบนอกกับพื้นภายใน และ 2.ระเบียงรอบนอกที่ไม่มีผนัง แต่ปรากฏเสากลมขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 40 เซนติเมตร และมีเสาในอุโบสถเป็นเสาแปดเหลี่ยมเส้นผ่าศูนย์กลางขนาด 80 เซนติเมตรอีกจำนวน 14 ต้น อีก 2 แถว รองรับชั้นหลังคาพื้นของอุโบสถปูด้วยกระเบื้องเนื้อแกร่งรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ฐานชุกชีภายในอุโบสถปรากฏร่องรอยของการประดิษฐานพระพุทธรูปจำนวนหลายองค์

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

วาทินี ถนอมพลกรัง เรียบเรียงข้อมูล, ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมศิลปากร. นำชมอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2551.

กรมศิลปากร. พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2516.

กรมศิลปากร. ทะเบียนโบราณสถานทั่วราชอาณาจักร พ.ศ. 2516. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภา,2516.

กรมศิลปากร. อธิบายแผนที่พระนครศรีอยุธยากับคำวินิจฉัยของพระยาโบราณราชธานินทร์. (ชำระครั้งที่ 2). มปท, 2506.  (พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ นายอ๊อด  สันตยานนท์  ณ เมรุวัดจักรวรรดิราชาวาส  7 มีนาคม  2506).

กรมศิลปากร. ระบบฐานข้อมูลแหล่งมรดกศิลปวัฒนธรรมและระบบภูมิสารสนเทศ โครงการสำรวจแหล่งมรดกทางศิลปวัฒนธรรม (ออนไลน์) เข้าถึงเมื่อ 01 มีนาคม 2558. แหล่งที่มา http://www.gis.finearts.go.th/gisweb/viewer.aspx

คณะอำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว. วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว, 2544.

น. ณ ปากน้ำ. ศิลปกรรมแห่งอาณาจักรศรีอยุธยา.  กรุงเทพฯ : ธเนศวรการพิมพ์, 2516.

ประทีป เพ็งตะโก. นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์สมาพันธ์, 2539.

สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะอยุธยา. มปป. (ออนไลน์) เข้าถึงเมื่อวันที่ 01 มีนาคม 2558 แหล่งที่มา https://welovemuseum.files.wordpress.com/2011/02/e0b8a8e0b8b4e0b8a5e0b89be0b8b0e0b8ade0b8a2e0b8b8e0b898e0b8a2e0b8b2.pdf

สมัย สุทธิธรรม. อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ : บริษัท ต้นอ้อ 1999 จำกัด, 2546.

ห้างหุ้นส่วนจำกัด บูรพคดี. รายงานการขุดแต่งและออกแบบเพื่อการบูรณะวัดหลวงชีกรุด ตำบลประตูชัย อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ปีงบประมาณ 2540. จัดทำโดย ห้างหุ้นส่วนจำกัด บูรพคดี เสนอ สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 3 พระนครศรีอยุธยา, กรุงเทพฯ : บูรพคดี, 2540.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง