วัดช้างค้ำ

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

วัดช้างค้ำเป็นโบราณสถานร้างที่ได้รับการขุดแต่ง บูรณปฏิสังขรณ์ และปรับปรุงภูมิทัศน์แล้ว ตั้งอยู่ภายในเมืองเชียงแสนทางด้านทิศตะวันตกใกล้กับประตูทัพม่าน ติดกับวัดอโศกด้านทิศเหนือ และอยู่ด้านหลังของบ้านเรือนราษฎร จึงไม่สามารถมองเห็นได้จากถนน (แต่มีป้ายบอกทางเข้าที่ริมถนน) การเข้าสู่โบราณสถานจำเป็นต้องเดินผ่านพื้นที่ของเอกชนซึ่งเป็นพื้นที่รกร้างและมีกำแพงและประตูรั้ว

เดิมวัดช้างค้ำเป็นเนินดินโบราณสถานรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าเตี้ยๆ หลังจากการขุดแต่งทางโบราณคดีพบฐานเจดีย์ 1 องค์

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำโขง

สภาพธรณีวิทยา

เมืองเชียงแสนตั้งอยู่ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำโขง ในที่ราบลุ่มเชียงแสนซึ่งเป็นที่ราบขนาดใหญ่เกิดจากการทับถมของตะกอนน้ำพา โดยเฉพาะกรวดทราย ในยุคควอเทอร์นารี

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางโบราณคดี

ประวัติการศึกษา

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดช้างค้ำเป็นโบราณสถานของเมืองโบราณเชียงแสน โบราณสถานสำคัญภายในวัด ได้แก่ เจดีย์ที่ทำประติมากรรมรูปช้างล้อมรอบ วัดช้างค้ำหรือวัดช้างเผือกหรือช้างถ้ำ

เดิมวัดช้างค้ำเป็นเนินดินโบราณสถานรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าเตี้ยๆ หลังจากการขุดแต่งทางโบราณคดีพบฐานเจดีย์ 1 องค์ รูปทรงฐานเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีการก่อสร้างซ้อนทับกันคือ องค์ในมีลักษณะเป็นชุดฐานบัวคว่ำบัวหงาย 3 ชั้น โดยแต่ละชั้นตกแต่งส่วนท้องไม้ด้วยลวดบัวและบัวคว่ำบัวหงายขนาดเล็ก รวม 4 เส้น จึงทำให้ทราบว่าเจดีย์องค์ในน่าจะเป็นทรงกลมแบบล้านนา ส่วนองค์นอกเป็นเจดีย์ทรงกลมเช่นกัน แต่ส่วนฐานประดับช้างล้อม (ครึ่งตัวด้านหน้า) ทุกด้าน ด้านละ 3 เชือก (ปัจจุบันส่วนใหญ่แตกหักออกไป เหลือร่องรอยเพียงส่วนเท้าหน้าทั้ง 2 ข้าง ยกเว้นด้านทิศตะวันออกที่เหลือประติมากรรมช้างให้เห็นมากที่สุด)  มีบันไดเป็นทางเดินทอดยาวไปทางองค์เจดีย์ แล้วยกชั้นบันไดขึ้นไปบนทางเดินประทักษิณรอบองค์เจดีย์ ทั้ง 2 ข้างของทางเดินมีแท่นฐานก่ออิฐรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส และบริเวณนี้พบชิ้นส่วนเศียรสิงห์ขนาดใหญ่ตกหล่นอยู่ สันนิษฐานว่าอาจจะเป็นฐานรองรับราวบันไดที่ตกแต่งสิงห์ ทั้งยังมีกำแพงแก้วและซุ้มประตู (ซุ้มโขง) ทางด้านทิศตะวันออกอีกด้วย

ส่วนด้านทิศตะวันตกขององค์เจดีย์พบฐานก่ออิฐรูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีความยาววางตัวตามแนวแกนทิศเหนือ-ใต้ ด้านบนอาคารพบพื้นปูอิฐและเสา พร้อมทั้งบันไดทางขึ้นด้านทิศใต้ของอาคาร สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นอาคารโถงประเภทศาลาหรือซุ้มสักการะบูชาองค์เจดีย์ ในบริเวณด้านทิศตะวันออกห่างจากองค์เจดีย์ พบแนวกำแพงก่ออิฐต่อเนื่องเข้าไปในพื้นที่ของวัดอโศกทางด้านทิศใต้

ชิ้นส่วนภาชนะดินเผาโดยเฉพาะที่ผลิตจากแหล่งเตาล้านนาที่พบ ได้แก่ แหล่งเตาเวียงกาหลง (พุทธศตวรรษที่ 20 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 22) แหล่งเตาพาน (ปลายพุทธศตวรรษที่ 20-21) และแหล่งเตาสันกำแพง (ปลายพุทธศตวรรษที่ 19 ถึง กลางพุทธศตวรรษที่ 23)

นอกจากนี้ยังพบพระพุทธรูปหินทราย สกุลช่างเมืองพะเยา แม้ว่าจะไม่พบเศียรที่มีพระพักตร์ แต่สามารถกำหนดอายุโดยรวมได้ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 20-22 และยังพบจารึกบนอิฐและกระดิ่ง เป็นอักษรธรรมล้านนาที่นิยมใช้ในราวพุทธศตวรรษที่ 20-21

ดังนั้น วัดช้างค้ำน่าจะถูกสร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 19 ตั้งแต่ระยะแรกที่เป็นเจดีย์ทรงกลมแบบล้านนา ส่วนเจดีย์ช้างค้ำน่าจะสร้างเพิ่มเติมในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 20 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 21 และใช้งานเรื่อยมาจนเมืองเชียงแสนเสียให้กับทัพพม่าในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 22 หรือช่วงหลังจากนั้น เนื่องจากพบหลักฐานอิทธิพลศิลปกรรมพม่าที่วัดแห่งนี้ เช่น สิงห์ที่เป็นทวารบาลบริเวณบันได (ไม่เคยพบในล้านนา สุโขทัย หรืออยุธยา แต่พบมากในศิลปะพม่ายุคหลัง) หรือลวดลายปูนปั้นที่ผู้เชี่ยวชาญศึกษาพบว่ามีอายุหลังจากพุทธศตวรรษที่ 21

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

ข่าวที่เกี่ยวข้อง