วัดอโศก

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

วัดอโศกเป็นโบราณสถานร้างที่ได้รับการขุดแต่ง บูรณปฏิสังขรณ์ และปรับปรุงภูมิทัศน์แล้ว ตั้งอยู่ภายในเมืองเชียงแสนทางด้านทิศตะวันตกใกล้กับประตูทัพม่านและวัดช้างค้ำ และอยู่ด้านหลังของบ้านเรือนราษฎร จึงไม่สามารถมองเห็นได้จากถนน (แต่มีป้ายบอกทางเข้าที่ริมถนน) การเข้าสู่โบราณสถานจำเป็นต้องเดินผ่านพื้นที่ของเอกชนซึ่งเป็นพื้นที่รกร้างและมีกำแพงและประตูรั้ว

เดิมเป็นเนินดินรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าเตี้ยๆ อยู่ในบ้านราษฎร ต่อมา พ.ศ.2529-2530 กรมศิลปากรเข้าทำการสำรวจและจัดทำรายงานการสำรวจโบราณสถานเมืองเชียงแสน ระบุว่าเนินดินดังกล่าวน่าจะเป็นวิหาร ขนาดประมาณ 7x18 เมตร มีชิ้นส่วนอิฐกระจาย และมีร่องรอยว่าเคยมีเสาอยู่บนเนินวิหาร

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำโขง

สภาพธรณีวิทยา

เมืองเชียงแสนตั้งอยู่ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำโขง ในที่ราบลุ่มเชียงแสนซึ่งเป็นที่ราบขนาดใหญ่เกิดจากการทับถมของตะกอนน้ำพา โดยเฉพาะกรวดทราย ในยุคควอเทอร์นารี

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางโบราณคดี

ประวัติการศึกษา

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

เดิมบริเวณวัดอโศกเป็นเนินดินรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าเตี้ยๆ อยู่ในบ้านราษฎร ต่อมา พ.ศ.2529-2530 กรมศิลปากรเข้าทำการสำรวจและจัดทำรายงานการสำรวจโบราณสถานเมืองเชียงแสน ระบุว่าเนินดินดังกล่าวน่าจะเป็นวิหาร ขนาดประมาณ 7x18 เมตร มีชิ้นส่วนอิฐกระจาย และมีร่องรอยว่าเคยมีเสาอยู่บนเนินวิหาร

เนินโบราณสถานวัดอโศก มีลักษณะเป็นเนินดินสูงประมาณ 1.5-2 เมตร ประกอบด้วยเนินดินทั้งหมด 3 เนิน ผิวดินมีลักษณะเป็นดินเหนียวร่วน สีน้ำตาล ปกคลุมด้วยวัชพืชและกอไผ่ทั่งทั้งบริเวณ พื้นที่ด้านทิศตะวันตก ตะวันออก และใต้ ติดกับบ้านเรือนราษฎร ส่วนทิศเหนือติดกับวัดช้างค้ำ

จากการขุดแต่งของกรมศิลปากร พบอาคารจำนวน 4 หลัง ดังนี้

อาคารหมายเลข 1 ฐานก่ออิฐ วางตัวแนวยาวในแนวทิศตะวันออก-ตะวันตก สันนิษฐานว่าเป็นวิหาร ผังอาคารเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ลดมุขด้านหน้าอาคาร 1 ครั้ง โดยก่อขอบอิฐกั้นระหว่างห้องโถงภายในอาคารและมุขหน้า ฐานอาคารที่พบพังทลายลง เหลือพื้นอาคาร พบว่ามีการดาดปูนเป็นพื้นอาคาร โดยรองพื้นด้วยดินอัดแน่นเท่านั้น ไม่พบอิฐปูรองพื้นดาดปูนแต่อย่างใด พบบันไดทางขึ้นอาคาร 3 แห่ง โดยบันไดหลักอยู่ด้านทิศตะวันออก (ด้านหน้า) และมีบันไดขนาดเล็กด้านข้างใกล้กับฐานชุกชีทั้งสองข้าง ฐานชุกชีและฐานอาคารพบการก่อสร้างต่อเติมถึง 3 ครั้ง โดยครั้งสุดท้ายยังมีการปักเสมาหินรอบอาคารจึงสันนิษฐานว่าในสมัยหลังอาจมีการปรับวิหารเป็นอุโบสถ ทั้งนี้ บนฐานชุกชีปรากฏชิ้นส่วนพระพุทธรูปก่ออิฐถือปูน

อาคารหมายเลข 2 จากการขุดแต่งพบฐานอาคารก่ออิฐรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ลดมุขด้านหน้า (ด้านตะวันออก) รูปแบบและขนาดอาคาร เป็นอาคารรูปทรงเกือบสี่เหลี่ยมจัตุรัส ขนาดกว้าง 15 เมตร ในแนวทิศเหนือ-ใต้ และยาว 17 เมตร ในแนวทิศตะวันออก-ตะวันตก ซึ่งไม่ค่อยพบในโบราณสถานเมืองเชียงแสน ตกแต่งเป็นชุดฐานหน้ากระดานรองรับบัวคว่ำและผนังที่ล้มลงในอาคาร มีบันไดด้านหน้า มีการต่อเติมอาคารเช่นเดียวกับอาคารหมายเลข 1 หรือวิหาร ทั้งยังมีทางเดิมเชื่อมระหว่างอาคารนี้กับวิหาร ส่วนท้ายอาคารพบส้วม

จากการศึกษารายละเอียดแล้วสามารถแบ่งส่วนประกอบของอาคารหมายเลข 2 นี้ได้เป็น 3 อาคารย่อย คือ อาคารด้านทิศใต้ อาคารด้านทิศเหนือ และทางเดินหรือระเบียงล้อมรอบ

อาคารหมายเลข 3 เป็นทางเดินยกสูงที่เชื่อมต่อระหว่างด้านทิศเหนือของอาคารหมายเลข 1 กับมุขหน้าด้านทิศใต้ของอาคารหมายเลข 2 (อาคารด้านทิศใต้) มีขนาดกว้าง 3เมตร ยาว 9 เมตร สูงประมาณ 1-1.5 เมตร โดยสูงเท่ากับพื้นด้านบน ของอาคารหมายเลข 1 และอาคารหมายเลข 2 พื้นทางเดินปูอิฐตลอดแนว

อาคารหมายเลข 4 ในบริเวณพื้นที่ด้านทิศตะวันตกของอาคารหมายเลข 1 ใกล้กับกำแพงคอนกรีต พบขอบฐานก่ออิฐขนาดกว้าง 1 เมตร ยาว 6 เมตร ไม่พบร่องรอยใดๆ ที่จะสามารถบ่งบอกหน้าที่การใช้งานของแนวอาคารอิฐดังกล่าว ซึ่งจากการขุดตรวจชั้นดินทางโบราณคดี ไม่พบร่องรอยของการเปลี่ยนแปลงชั้นดิน เป็นไปได้ว่าพื้นที่บริเวณนี้อาจถูกรบกวนไปแล้ว ตั้งแต่ครั้งที่มีการก่อสร้างกำแพงคอนกรีต ทำให้พบหลักฐานปรากฏอยู่เท่านี้

โบราณวัตถุสำคัญที่พบในเขตโบราณสถานส่วนมากเป็นชิ้นส่วนภาชนะดินเผา โดยเฉพาะที่ผลิตจากแหล่งเตาล้านนา ได้แก่ แหล่งเตาเวียงกาหลง (พุทธศตวรรษที่ 20 ถึง ต้นพุทธศตวรรษที่ 22) แหล่งเตาพาน (ปลายพุทธศตวรรษที่ 20-21) และแหล่งเตาสันกำแพง (พุทธศตวรรษที่ 19 ถึง กลางพุทธศตวรรษที่ 19 ถึง กลางพุทธศตวรรษที่ 23 นอกจากนี้ยังพบพระพุทธรูปหินทราย สกุลช่างเมืองพะเยา แม้ว่าจะไม่พบเศียรที่มีพระพักตร์ แต่สามารถกำหนดอายุได้ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 20-22

โบราณสถานวัดอโศก น่าจะถูกสร้างขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ 19 และใช้งานเรื่อยมาจนเมืองเชียงแสนเสียแก่ทัพพม่าในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 22 แล้วจึงทิ้งร้างไปในช่วงเวลานี้ หรืออาจจะหลังจากนี้ไม่นาน

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

ข่าวที่เกี่ยวข้อง