วัดธาตุขาว(วัดกู่ขาว)

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

วัดธาตุขาวเป็นโบราณสถานร้าง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกใต้ของวัดเจดีย์เหลี่ยม ห่างประมาณ 300 เมตร ในเส้นทางผ่านทางเข้าวัดพญามังรายและวัดพระเจ้าองค์ดำมาทางใต้ เขตพื้นที่ทางด้านตะวันตกของเวียงกุมกาม ห่างจากแม่น้ำปิงมาทางทิศตะวันออกประมาณ 400 เมตร

สภาพแวดล้อมของวัดธาตุขาวถูกล้อมด้วยสวนลำไยของเอกชน มีถนนบุญรักษ์สายใหม่ตัดผ่านด้านหน้าของวัด

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำปิง

สภาพธรณีวิทยา

เป็นบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำ ถูกทับถมด้วยตะกอนที่เป็นทรายและหินกรวด ในสมัยโฮโลซีน

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางโบราณคดี

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2528, พ.ศ.2529

วิธีศึกษา : ขุดแต่ง

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : โบราณนุรักษ์ (หจก.)

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2546

วิธีศึกษา : ขุดแต่ง

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : มิตรเมืองเก่า 2544 (หจก.)

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2555

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์, ปรับปรุงภูมิทัศน์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดพระธาตุขาวเป็นโบราณสถานร้าง ไม่มีข้อมูลปรากฏในเอกสารประวัติศาสตร์ฉบับใด ชื่อของวัดธาตุขาวมาจากชาวบ้านเรียกตามลักษณะองค์เจดีย์ที่ฉาบด้วยปูนสีขาว

กรมศิลปากรได้ดำเนินการขุดแต่งศึกษาโบราณสถานวัดธาตุขาว ในปี พ.ศ. 2528 – 2529 (กรมศิลปากร 2548 : 79) พบข้อมูลของโบราณสถานและโบราณวัตถุ ดังนี้

โบราณสถานวัดธาตุขาว ประกอบด้วย วิหาร เจดีย์ อุโบสถ และมณฑป อีกทั้งยังพบว่าวัดธาตุขาวมีการก่อสร้าง 2 ระยะ โดยระยะแรกคงมีเฉพาะเจดีย์ วิหาร และอุโบสถ ระยะต่อมาจึงมีการก่อสร้างมณฑปเพื่อประดิษฐานพระพุทธรูปเพิ่มเติม

ลักษณะทางสถาปัตยกรรม

1. วิหาร เป็นวิหารโถง หันหน้าสู่ทางทิศตะวันออก ปัจจุบันปรากฏเฉพาะส่วนฐานปัทม์ในผังสี่เหลี่ยมผืนผ้า ก่ออิฐ ฉาบปูนขาว ยกเก็จด้านหน้า 1 ตอน ภายในมีเสา 4 คู่ ห้องด้านหลังมีฐานชุกชีสำหรับประดิษฐานพระประธาน มีบันไดทางขึ้น 1 แห่งด้านหน้าวิหาร โครงสร้างหลังคาเป็นไม้ มุงด้วยกระเบื้องดินขอ

2. เจดีย์ ตั้งอยู่ด้านหลังวิหาร ปัจจุบันเหลือเพียงส่วนฐานเขียงตอนล่างในผังสี่เหลี่ยมจัตุรัส รองรับฐานปัทม์ยกเก็จ 2 ตอน ซึ่งภายหลังการสร้างมณฑปทางทิศใต้ในระยะที่ 2 แล้ว คงมีการสร้างแนวกำแพงแก้วเชื่อมต่อทางด้านท้ายมณฑปล้อมรอบองค์เจดีย์ไปจรดท้ายวิหารด้านทิศตะวันตก

3. อุโบสถ สร้างขึ้นในผังสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีเสมาหินกำหนดเขตโดยรอบ

4. มณฑป เป็นอาคารในผังสี่เหลี่ยมผืนผ้า ด้านหลังเป็นฐานชุกชีสำหรับประดิษฐานพระพุทธรูป มีบันไดอยู่ทางด้านหน้า

โบราณวัตถุที่พบ

ในปี พ.ศ. 2528 พบชิ้นส่วนพระพุทธรูปปูนปั้นบริเวณด้านหลังของแท่นฐานชุกชีของมณฑป ส่วนขององค์พระมีสภาพค่อนข้างสมบูรณ์แต่พระเศียรชำรุด ชาวบ้านจึงได้ร่วมกันบูรณะให้มีลักษณะแบบพื้นเมืองดังปรากฏให้เห็นในปัจจุบัน

นอกจากนี้ยังพบอิฐจารึกอักษรฝักขาม กำหนดอายุได้ราวพุทธศตวรรษที่ 21

การกำหนดอายุสมัย

จากรูปแบบทางสถาปัตยกรรม และโบราณวัตถุสำคัญที่นำมากำหนดอายุการสร้าง ได้แก่ อิฐจารึกอักษรฝักขาม กำหนดอายุตัวอักษรได้ราวพุทธศตวรรษที่ 21 สอดคล้องกับหลักฐานด้านศิลปกรรมซึ่งนิยมสร้างในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 – 22  วัดธาตุขาวจึงน่าจะสร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 21 – 22

จารึกที่เกี่ยวข้อง

อิฐจารึกอักษรฝักขาม กำหนดอายุตัวอักษรได้ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 (สรัสวดี อ๋องสกุล 2537 : 60)

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมศิลปากร. โบราณคดีสามทศวรรษที่เวียงกุมกาม. กรุงเทพฯ : กองโบราณคดี กรมศิลปากร, 2548.

สรัสวดี อ๋องสกุล. เวียงกุมกาม การศึกษาประวัติศาสตร์ชุมชนโบราณในล้านนา. เชียงใหม่ : โรงพิมพ์มิ่งเมือง, 2537.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง