วัดพญามังราย

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

วัดพญามังรายเป็นโบราณสถานร้าง ตั้งอยู่ใกล้กับกำแพงเมืองเวียงกุมกามทางด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือ และอยู่ทางทิศเหนือของวัดพระเจ้าองค์ดำ ห่างกันประมาณ 30 เมตร อยุ่ห่างจากแม่น้ำปิงมาทางทิศตะวันออกประมาณ 350 เมตร

สภาพก่อนการขุดแต่ง เป็นเนินโบราณสถานขนาดใหญ่ คู่กัน 2 เนิน ชาวบ้านเรียกกันว่า เนินพญามังรายและเนินพระเจ้าองค์ดำ อยู่ภายในเขตสวนลำไยของชาวบ้าน

ปัจจุบันบริเวณโบราณสถานแวดล้อมด้วยสวนและที่อยู่อาศัยของชาวบ้าน

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำปิง

สภาพธรณีวิทยา

เป็นบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำ ถูกทับถมด้วยตะกอนที่เป็นทรายและหินกรวด ในสมัยโฮโลซีน

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางโบราณคดี

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2532

วิธีศึกษา : ขุดแต่ง

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : มิตรเมืองเก่า 2544 (หจก.)

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2555

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์, ปรับปรุงภูมิทัศน์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดพญามังรายเป็นโบราณสถานร้าง แต่เดิมเป็นเนินดินขนาดใหญ่คู่กับวัดพระเจ้าองค์ดำ ชื่อของโบราณสถานเป็นชื่อที่ชาวบ้านเรียกกันตั้งแต่โบราณสถานยังมีสภาพเป็นเนินดิน โดยเรียกว่า เนินพญามังราย ซึ่งตั้งอยู่คู่กับเนินพระเจ้าองค์ดำ ภายหลังจากการขุดแต่ง จึงแยกออกเป็นวัดพญามังรายและวัดพระเจ้าองค์ดำ

กรมศิลปากรได้ดำเนินการขุดแต่งโบราณสถานวัดพญามังราย ในปี พ.ศ. 2532 (กรมศิลปากร 2548 : 91) พบข้อมูลของโบราณสถานและโบราณวัตถุ ดังนี้

โบราณสถานวัดพญามังราย ประกอบด้วย วิหาร เจดีย์ ฐานอาคาร และแนวกำแพงแก้ว

ลักษณะทางสถาปัตยกรรม

1. วิหาร เป็นวิหารโถงในผังสี่เหลี่ยมผืนผ้า ปัจจุบันปรากฏเฉพาะส่วนฐานปัทม์ที่ประดับด้วยลูกแก้วอกไก่คู่ ด้านหลังวิหารเป็นห้องประดิษฐานพระประธาน มีการสร้างฐานชุกชีเต็มพื้นที่ห้องเช่นเดียวกับวัดกู่อ้ายสี วัดกู่อ้ายหลาน วัดกู่ป้าด้อม และวัดกุมกาม เป็นต้น ถัดจากห้องนี้ มีคูหาท้ายวิหาร (คันธกุฎี) เป็นแบบเดียวกับวิหารวัดกานโถม วัดปู่เบี้ย และวัดอีค่าง เป็นต้น

พื้นของวิหารปูด้วยอิฐ มีเสาจำนวน 3 คู่ ฐานเสาทำด้วยหินแกรนิต มีบันไดหลักตรงมุมยกเก็จทางทิศตะวันตกด้านหน้าวิหาร และยังมีบันไดเล็กที่ท้ายวิหารด้านทิศตะวันตกเช่นเดียวกัน โครงสร้างหลังคาทำด้วยไม้ มุงด้วยกระเบื้องดินขอ

2. เจดีย์ ตั้งอยู่ด้านหลังวิหาร ปัจจุบันคงเหลอเฉพาะส่วนฐานเขียงตอนล่างในผังรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส รองรับฐานหน้ากระดานยกเก็จซ้อนกัน 2 ชั้น เหนือขึ้นไปเป็นชั้นฐานปัทม์ประดับด้วยลูกแก้วอกไก่ยกเก็จ ซึ่งชิ้นส่วนลวดลายปูนปั้นประดับยอดซุ้มและปลายซุ้มจระนำที่พบบริเวณยอดฐานเจดีย์ มีความเป็นไปได้ว่าเจดีย์องค์นี้อาจเป็นเจดีย์ทรงปราสาท ที่เรือนธาตุประดับซุ้มจระนำทั้งสี่ด้าน

3. ฐานอาคาร สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นวิหารโถงในผังสี่เหลี่ยมผืนผ้า ตั้งอยู่ในบริเวณด้านทิศตะวันตกของวิหารและเจดีย์

โบราณวัตถุที่พบ

โบราณวัตถุที่พบ ได้แก่ พระพุทธรูปสำริดขนาดต่างๆ และชิ้นส่วนพระพุทธรูปสำริดในศิลปะล้านนา ราวพุทธศตวรรษที่ 20 – 21

นอกจากนี้ยังพบชิ้นส่วนลายปูนปั้นเป็นจำนวนมากบริเวณฐานเจดีย์ มีชิ้นที่สำคัญได้แก่ ลวดลายพันธุ์พฤกษาที่ใช้ประดับซุ้มจระนำ ซึ่งเทียบได้กับลวดลายปูนปั้นที่วัดโพธารามมหาวิหาร (วัดเจ็ดยอด) กำหนดอายุในต้นพุทธศตวรรษที่ 21 และรูปสิงห์ปูนปั้นในกรอบลูกฟัก ซึ่งมีลักษณะเช่นเดียวกับปูนปั้นประดับฐานกรอบซุ้มโขงที่วัดหัวหนอง เวียงกุมกาม มีอายุสมัยราวพุทธศตวรรษที่ 20 – 21

การกำหนดอายุสมัย

จากการพิจารณารูปแบบทางสถาปัตยกรรมและโบราณวัตถุที่พบ สันนิษฐานว่าน่าจะสร้างขึ้นในระยะเดียวกับวัดพระเจ้าองค์ดำ คือช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 20 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 21

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมศิลปากร. โบราณคดีสามทศวรรษที่เวียงกุมกาม. กรุงเทพฯ : กองโบราณคดี กรมศิลปากร, 2548.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง