วัดพันเลา

ภูมิประเทศ

ที่ราบ

สภาพทั่วไป

วัดพันเลาเป็นโบราณสถานร้าง ตั้งอยู่ริมถนนท่าวังตาล บริเวณนอกเขตเมืองเวียงกุมกามทางด้านทิศเหนือ ห่างจากแม่น้ำปิงมาทางทิศตะวันออกประมาณ 900 เมตร ภายในเขตโบราณสถานประกอบไปด้วยส่วนฐานของอาคารจำนวน 11 หลัง

สภาพแวดล้อมในปัจจุบันของวัดพันเลา ถูกแวดล้อมไปด้วยบ้านเรือนที่อยู่อาศัย  และสันนิษฐานว่ายังคงมีส่วนของโบราณสถานอยู่ภายในเขตพื้นที่บ้านเรือนของประชาชนโดยรอบ

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

304 เมตร

ทางน้ำ

แม่น้ำปิง

สภาพธรณีวิทยา

เป็นบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำ ถูกทับถมด้วยตะกอนที่เป็นทรายและหินกรวด ในสมัยโฮโลซีน

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยล้านนา

อายุทางโบราณคดี

พุทธศตวรรษที่ 21–22

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : ช่อฟ้าก่อสร้าง (หจก.)

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2545

วิธีศึกษา : ขุดแต่ง

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ห้างหุ้นส่วนจำกัด ช่อฟ้าก่อสร้าง (ผู้รับจ้าง) ขุดแต่งแหล่งโบราณคดีวัดพันเลา ระหว่างวันที่ 22 พฤษภาคม 2545 - 19 สิงหาคม 2545 พบส่วนฐานอาคารจำนวน 11 หลัง โดยมีการก่อสร้างซ้อนทับกันหลายสมัย

---

ชื่อผู้ศึกษา : ศิวกรการช่าง (บจ.)

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2546

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

บริษัท ศิวกรการช่าง จำกัด (ผู้รับจ้าง) บูรณะโบราณสถานวัดพันเลา ระหว่างวันที่ 2 สิงหาคม 2546 - 14 พฤศจิกายน 2546

---

ชื่อผู้ศึกษา : มิตรเมืองเก่า 2544 (หจก.)

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2555

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์, ปรับปรุงภูมิทัศน์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ห้างหุ้นส่วนจำกัด มิตรเมืองเก่า 2544 (ผู้รับจ้าง) บูรณะและปรับปรุงภูมิทัศน์โบราณสถานวัดพันเลา ระหว่างวันที่ 22 กุมภาพันธ์ 2555 - 11 เมษายน 2555

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดพันเลาเป็นโบราณสถานร้าง ชื่อของโบราณสถานมีการสันนิษฐานว่า คำว่า “พัน” อาจหมายถึงยศทางทหารหรือขุนนาง และอาจเป็นวัดที่ถูกอุปถัมภ์โดยนายทหารหรือขุนนางที่ชื่อ “เลา”

กรมศิลปากรได้ดำเนินการขุดค้นและขุดแต่งโบราณสถานวัดพันเลา ในปี พ.ศ. 2545 (กรมศิลปากร 2548 : 92) พบส่วนฐานอาคารจำนวน 11 หลัง โดยกำหนดให้เป็นโบราณสถานหมายเลข 1 – 11 มีลักษณะดังนี้

โบราณสถานหมายเลข 1 – 2 เป็นส่วนฐานของวิหาร

โบราณสถานหมายเลข 3 เป็นส่วนอาคารรูปตัว L กลับด้าน อาจเป็นอาคารโถง โครงสร้างหลังคาเป็นไม้ มุงด้วยกระเบื้องดินขอ

โบราณสถานหมายเลข 4 เป็นฐานอาคารในผังสี่เหลี่ยมผืนผ้า ก่อมุขยื่นออกไปทางทิศตะวันตก เชื่อมกับโบราณสถานหมายเลข 3

โบราณสถานหมายเลข 5, 6, 7 และ 9 มีการสร้างเชื่อมต่อกัน สันนิษฐานว่าอาจเป็นแนวกำแพงก่ออิฐ และอาจมีหลังคาคลุมหรือเปิดโล่ง

โบราณสถานหมายเลข 8 เป็นแท่นประดิษฐานพระพุทธรูป

โบราณสถานหมายเลข 10 เป็นวิหารในผังสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีการยกเก็จ

โบราณสถานหมายเลข 11 เป็นส่วนฐานของอาคารที่ไม่สามารถระบุทรงได้

จากการขุดแต่งศึกษา พบว่าส่วนฐานของโบราณสถานหมายเลข 3 – 9 ตั้งอยู่บนชั้นทับถมของตะกอนทราย กลุ่มอาคารดังกล่าวน่าจะสร้างขึ้นสมัยหลัง ส่วนโบราณสถานหมายเลข 1, 2 และ 10 ส่วนฐานของอาคารอยู่ในระดับต่ำ น่าจะเป็นโบราณสถานที่สร้างขึ้นในช่วงแรก

โบราณวัตถุที่พบ

จากการขุดแต่งศึกษา พบโบราณวัตถุที่สำคัญได้แก่ เศียรพระพุทธรูป ศิลปะล้านนาพุทธศตวรรษที่ 21 ประติมากรรมปูนปั้นลวดลายพันธุ์พฤกษา ลายก้านขด หัวบันไดรูปตัวเหงา นอกจากนี้ยังพบโบราณวัตถุประเภทอื่นๆ เช่น กระเบื้องมุงหลังคา ชิ้นส่วนปล้องไฉน เป็นต้น

การกำหนดอายุสมัย

จากการศึกษาเปรียบเทียบลักษณะทางศิลปะสถาปัตยกรรม พบว่าลักษณะของอาคารหลังหนึ่งมีแผนผังแบบเดียวกับที่วัดกู่อ้ายสี ซึ่งกำหนดอายุได้ราวพุทธศตวรรษที่ 21 รวมทั้งพบบ่อน้ำทางทิศเหนือแบบเดียวกับกลุ่มโบราณสถานวัดหัวหนอง รวมถึงหลักฐานโบราณวัตถุ จึงสันนิษฐานว่าโบราณสถานวัดพันเลาน่าจะสร้างขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 – 22

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

ชัยวัฒน์ ศิริซุ้มสุวรรณ, ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล

บรรณานุกรม

กรมศิลปากร. โบราณคดีสามทศวรรษที่เวียงกุมกาม. กรุงเทพฯ : กองโบราณคดี กรมศิลปากร, 2548

ข่าวที่เกี่ยวข้อง