วัดสระพัง

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

พื้นที่แถบบ้านบัวสิมมาซึ่งเป็นที่ตั้งของกู่บ้านมีลักษณะเป็นลูกคลื่นลอนลาด บริเวณรอยต่อกับพื้นที่ลานตะพักลำน้ำเชิญ และมีเนินดินกระจายตัวอยู่ทั่วไป บ้านบัวสิมมาเป็นหนึ่งในเนินเหล่านั้น โดยเป็นเนินดินเตี้ยๆ สูงกว่าบริเวณโดยรอบที่เป็นพื้นที่เกษตรกรรมประมาณ 5 เมตร มีเนินดินขนาดใหญ่น้อยอยู่โดยรอบ ได้แก่ โนนนกแจง ดอนปู่ตา ดอนตาล และเนินดินริมทางเข้าวัดสระพังทางด้านทิศเหนือ

ดินภายในบ้านบัวสิมมาเป็นดินชุดโพนพิสัย พื้นที่โดยรอบเป็นดินชุดพิมาย ธรณีสัณฐานเป็นหินทรายหมวดหินภูกระดึง มี “ห้วยน้ำไหล” ไหลผ่านทางทิศใต้ของชุมชน และจะไหลออกสู่ลำน้ำเชิญที่อยู่ห่างออกไปทางทิศใต้ประมาณ 900 เมตรในที่สุด

สภาพภายในบ้านบัวสิมมาปัจจุบันเป็นชุมชน มีบ้านเรือนราษฎรตั้งอยู่อย่างหนาแน่น

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

ลำน้ำเชิญ, ห้วยน้ำไหล

สภาพธรณีวิทยา

ดินภายในบ้านบัวสิมมาเป็นดินชุดโพนพิสัย ลักษณะธรณีวิทยาของพื้นที่ตั้งแหล่งโบราณคดีจัดอยู่ในหมวดหินภูกระดึง ส่วนล่างสุดเป็นหินทรายแป้ง สีแดง สีน้ำตาลแดง และสีเทาแกมแดง มมักมีแร่ไมก้าปน บางแห่งมีหินปูนชั้นบางแทรกสลับ ชั้นหินตอนกลางประกอบด้วย หินทรายแป้ง หินโคลน สีน้ำตาลแดงปนม่วง มีเม็ดปูนและชั้นเม็ดปูน ชั้นหินมักถูกปกคลุมด้วยตะกอนดินหนา ไม่ค่อยพบชั้นหินโผล่ มีหินทรายเนื้อไมก้าและหินกรวดมนเม็ดปูน สลับชั้นโผล่ให้เห็นเป็นช่วงๆ ส่วนบนเป็นหิรทรายแป้งสลับชั้นหินทราย หินโคลน และหินกรวดมนเนื้อปูน สีแดงปนเทา และสีเทาเขียว ชั้นหินบนสุดโผล่เป็นหน้าผาหินทราย สีน้ำตาลแดง และมีหินทรายแป้งสลับชั้นอยู่บ้าง ชั้นหินทรายหนา 30 เศนติเมตร ถึงมากกว่า 1 เมตร ชั้นหินทั่วไปมีการผุพังค่อนข้างง่าย สภาวะของการสะสมตัวของตะกอนในแม่น้ำแบบโค้งตวัดที่มีกระแสน้ำรุนแรงตามร่องน้ำ และตกตะกอนบริเวณสองฝั่งของที่ราบลุ่มแม่น้ำ หนอง และบึง ในภูมิอากาศกึ่งแห้งแล้งเมื่อ 180-145 ล้านปี (กรมทรัพยากรธรณี 2552 : 17-18)

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2526, พ.ศ.2546

วิธีศึกษา : สำรวจ

ผลการศึกษา :

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดสระพังตั้งอยู่ในชุมชนโบราณบ้านบัวสิมมา ภายในวัดมีหลักฐานทางโบราณคดีที่สำคัญคือ เสมาหินทราย ปักตั้งอยู่หลายใบ สันนิษฐานว่าเป็นเสมาสมัยทวารวดี ได้รับการขึ้นทะเบียนโบราณสถาน

จากการสำรวจของกรมศิลปากรเมื่อ พ.ศ.2526 พบว่าบ้านบัวสิมมาสามารถแบ่งออกได้เป็น 4 ส่วน คือ บ้านบัวสิมมา ดอนปู่ตา ดอนตาล และโนนกกแจง จากหลักฐานที่สำรวจพบในครั้งนั้นพบทั้งโบราณสถานและโบราณวัตถุ โดยภายในวัดสระพังพบเสมา 15 ใบ และนาคหินทราย 1 ชิ้น เช่นเดียวกับการสำรวจทำผังเพื่อประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานของกรมศิลปากรเมื่อ พ.ศ.2546

จากการสำรวจ พ.ศ.2557 ของศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) พบว่าวัดสระพัง ปัจจุบันเป็นวัดที่ยังคงมีการใช้งานอยู่ เป็นวัดราษฎร์สังกัดมหานิกาย พื้นที่ด้านทิศใต้ของวัดใกล้กับประตูวัดและศาลาการเปรียญ (อยู่ทางด้านทิศตะวันออกของศาลาการเปรียญ) พบเสมาหินทรายปักตั้งล้อมพื้นที่เป็นวงกลมอยู่ 14 ชิ้น รวมทั้งชิ้นส่วนนาคหินทรายอีก 1 ชิ้น ห่างออกไปจากเสมาที่ปักตั้งอยู่ไปทางทิศใต้ประมาณ 16-17 เมตร ติดกับกำแพงวัด พบเสมา (เสา?) หินทรายวางนอนอยู่อีก 1 ชิ้น รวมทั้งสิ้นพบเสมาหินทราย 15 ชิ้น และนาคหินทราย 1 ชิ้น ตามผลการสำรวจเมื่อปี 2526 และ 2546 ด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือจากบริเวณที่พบเสมา มีบ่อสระน้ำโบราณรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าอยู่ 1 สระ

ตำแหน่งเสมาที่พบในปัจจุบันแตกต่างออกไปจากเมื่อปี 2546 เล็กน้อย โดยเสมาหมายเลข 14 (ตามการสำรวจปี 2546) หายไปจากตำแหน่งเดิม คือข้างเสมาหมายเลข 15 ในพื้นที่ติดกับรั้ววัดทางทิศใต้ แต่ปรากฏเสมาปักเพิ่มขึ้น 1 ใบในวงล้อม โดยตั้งอยู่ระหว่างเสมาใบที่ 1 และ 12 ซึ่งอาจเป็นเสมาหมายเลข 14 ที่ถูกเคลื่อนย้ายมา? แต่เจ้าอาวาสวัดสระพังที่เป็นคนบ้านบัวสิมมาตั้งแต่กำเนิด (ปัจจุบันอายุ 83 ปี) ให้ข้อมูลว่าเสมาเหล่านี้ไม่เคยมีการเคลื่อนย้ายออกจากตำแหน่งเดิม นอกจากนี้ตำแหน่งของต้นไม้ยังมีการเปลี่ยนแปลงด้วย

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมทรัพยากรธรณี. การจำแนกเขตเพื่อการจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี จังหวัดขอนแก่น. กรุงเทพฯ : กรมทรัพยากรธรณี, 2552.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง