โบราณสถานหมายเลข 11 เมืองศรีมโหสถ

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

โบราณสถานหมายเลข 11 เป็นโบราณสถานร้าง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของเมืองโบราณศรีมโหสถ ล้อมรอบไปด้วยบ้านเรือนราษฎร

เมืองโบราณมีคูน้ำคันดินล้อมรอบ ตั้งอยู่บนที่ราบใกล้พื้นที่ป่าและภูเขาเตี้ยในเทือกเดียวกับดงพญาเย็น เทือกเขาสันกำแพง และเทือกเขาบรรทัด มีแม่น้ำบางปะกงไหลผ่านพื้นที่ อยู่ป่างจากเมืองโบราณไปทางทิศเหนือประมาณ 10 กิโลเมตร ห่างออกไปทางทิศตะวันตกประมาณ 16 กิโลเมตร มีคลองลำผักชีไหลผ่านเมืองโบราณทางทิศเหนือ โดยไหลไปรวมกับคลองบางพลวงที่อยู่ห่างจากเมืองโบราณไปทางทิศใต้ประมาณ 3 กิโลเมตร

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำบางปะกง, คลองลำผักชี, คลองบางพลวง

สภาพธรณีวิทยา

สภาพพื้นที่เมืองโบราณเป็นที่ราบตะกอนตะพักลุ่มน้ำในสมัยโฮโลซีน

ส่วนธรณีวิทยาบริเวณจังหวัดปราจีนบุรีซึ่งอยู่ในเขตภาคตะวันออก ประกอบด้วย แนวเทือกเขาเขียว-เขาชมพู่ ซึ่งมีหินแกรนิตยุคไตรเอสซิกเป็นแกนหลักของเทือกเขา แนวเทือกเขาขุนอิน-เขางวงช้าง และเขาตะเภาคว่ำ ซึ่งมีหินแกรนิตยุดคาร์บอนิเฟอรัสเป็นแกนหักของเทือกเขาวางตัวในแนวเหนือ-ใต้ ตั้งแต่บ้านเพถึงหนองใหญ่ แนวเทือกเขาบริเวณอำเภอแกลง แนวเทือกเขาสอยดาว-เขามะกอก ซึ่งมีหินแกรนิตเป็นแกนหลักบริเวณอำเภอขลุงถึงอำเภอโป่งน้ำร้อน และแนวเทือกเขาสามง่าม-เขาสมิงตั้งแต่อำเภอเขาสมิงถึงอำเภอโป่งน้ำร้อน

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางโบราณคดี

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2509

วิธีศึกษา : สำรวจ, ขุดแต่ง

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2535

วิธีศึกษา : จัดการข้อมูลทางโบราณคดี

ผลการศึกษา :

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

โบราณสถานหมายเลข 11 (003) ตั้งอยู่นอกตัวเมืองทางด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ผลการขุดแต่งของหน่วยศิลปากรที่ 5 กรมศิลปากร พบว่าลักษณะอาคารตรงส่วน ฐานก่อด้วยศิลาแลง สันนิษฐานว่าเป็นส่วนฐานของวิหาร  แผนผังรูปสี่เหลียมผืนผ้าขนาดความกว้าง 7 เมตร ความยาว 15เมตร และความสูง 1 เมตร บนฐานโบราณสถานมีแท่นประดิษ ฐานรูปเคารพ 2 ฐาน ได้แก่

- ส่วนฐานประดิษฐานรูปเคารพ ทำ ด้วยหินทราย ขนาดความกว้าง 86 เซนติเมตร ความยาว 1.50 เมตร และความสูง 55 เซนติเมตร มีรูปทรงกลมสำหรับรองรับเดือยของรูปเคารพ 3 รูป สันนิษฐานว่าทางด้านขวาสำหรับประดิษฐานรูปพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร ตรงกลางประดิษฐานพระพุทธรูป ทางด้านซ้ายประดิษฐานรูปนางปัญญาบารมี

- ส่วนฐานประดิษฐานเทวรูป ทำด้วยหินทราย ขนาดความกว้าง 1.20 1.20 เมตร ความสูง 35 เซนติเมตร มีรูสำหรับรองรับเดือยรูปเคารพ นอกจากนี้จากการขุดแต่งยังพบโบราณวัตถุทำด้วยสำริด ศิลปะเขมรสมัยบายน อายุราวพุทธศตวรรษที่ 18 ได้แก่ ขันสำริดมีจารึกระบุศักราช 1109 และกรอบคันฉ่องสำริดมีจารึกอักษรขอม

จารึกที่เกี่ยวข้อง : จารึกกรอบคันฉ่องสำริด , จารึกที่ฐานเชิงเทินสำริด , จารึกที่โคนต้นโพธิ์ วัดต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิ์

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมศิลปากร , สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ , ทะเบียนโบราณสถานทั่วราชอาณาจักร เล่ม 3 (พ.ศ.2534-2539) , กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร , 2540.

คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุในคณะกรรมการอำนวยการ จัดงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ; [บรรณาธิการ : ปรุงศรี วัลลิโภดม ... [และคนอื่น ๆ].วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จังหวัดปราจีนบุรี.กรุงเทพฯ : คณะกรรมการ, 2544.

สุกัญญา เบาเนิด. “การศึกษาพัฒนาการของโบราณสถานที่เมืองโบราณศรีมโหสถ ตำบลโคกปีป อำเภอโคกปีป จังหวัดปราจีนบุรี.” สารนิพนธ์ปริญญาศิลปะศาสตร์บัณฑิต สาขาวิชาโบราณคดี บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2537.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง