วัดหลง

ภูมิประเทศ

สันทราย

สภาพทั่วไป

โบราณสถานวัดหลง ตั้งอยู่บนสันทรายขนาดใหญ่มีความยาวจากด้านทิศเหนือสู่ทิศใต้ประมาณ 3 กม. กว้าง 500 เมตร สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 3 -4 เมตรและสูงกว่าพื้นที่โดยรอบประมาณ 1 -2 เมตร บริเวณกลางสันทรายมีศาสนสถานกระจายตัวเรียงกัน คือ วัดเวียง วัดหลง วัดแก้ว  (นงคราญ ศรีชาย, 2543, 169) วัดหลงจะตั้งอยู่ระหว่างกลางของวัดเวียงและวัดแก้ว ห่างจากวัดเวียงทางทิศเหนือและวัดแก้วทางทิศใต้ประมาณ 500 เมตร  มีคลองไชยาไหลผ่านทางทิศใต้ห่างจากโบราณสถานวัดหลงไปประมาณ 30 เมตร ปัจจุบันโบราณสถานวัดหลงเหลือเพียงส่วนฐานของโบราณสถานเนื่องจากอิฐส่วนบนถูกรื้อไปทำกำแพงแก้วในครั้งบูรณะวัดพระบรมธาตุไชยา

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

3–4 เมตร

ทางน้ำ

คลองไชยา ที่ผ่านทางทิศใต้ของโบราณสถาน

สภาพธรณีวิทยา

ลักษณะทางธรณีวิทยาของสุราษฎร์ธานี จัดอยู่ในกลุ่มเดียวกับที่ราบชายฝั่งทะเลตะวันออก ที่มีเกิดการงอกของแผ่นดินจากตะกอนของแม่น้ำ การพัดพาของลมและน่ำทะเลทำให้เกิดที่ราบล่มแม่น้ำและริ้วสันทรายหลายแห่งโดยเป็นริ้วสันทรายที่เกิดขึ้นใหม่ราวในช่วง Holocene มีอายุประมาณ 11,000 ปีมาแล้ว (โครงการโบราณคดีประเทศไทย (ภาคใต้) กองโบราณคดี กรมศิลปากร 2526 : 1-4)

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยสุโขทัย, สมัยอยุธยา, สมัยศรีวิชัย

อายุทางโบราณคดี

พุทธศตวรรษที่ 13-22

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : Jean Yves Claeys

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2472

วิธีศึกษา : สำรวจ, ขุดตรวจ

ผลการศึกษา :

Jean Yves Claeys ได้เดินทางไปสำรวจศึกษาโบราณวัตถุที่วัดพระบรมธาตุไชยา วัดเวียง วัดแก้ว วัดหลง เขาน้ำร้อน วัดใหม่ชลธาร วัดประสบ วัดป่าเลไลย์ วัดศาลาทึงกับหลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ จากนั้นได้ขุดตรวจสอบฐานของโบราณสถานวัดเวียงและวัดหลง เปรียบเทียบกับวัดแก้ว เสนอแนวความคิดลงใน L’Archéeologie du Siam ในปี ค.ศ. 1931 กล่าวว่าโบราณสถานอิฐวัดแก้วคล้ายกับเจดีย์ในเมืองจาม ส่วนโบราณสถานที่วัดหลงและวัดเวียงเป็นศาสนสถานฐานสี่เหลี่ยม มีการบูรณะในสมัยหลัง สันนิษฐานว่าเป็นโบราณสถานร่วมสมัยกับพระบรมธาตุไชยา

---

ชื่อผู้ศึกษา : หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2498

วิธีศึกษา : ขุดตรวจ

ผลการศึกษา :

ทำการขุดตรวจสอบฐานของโบราณสถานวัดหลง พบว่าเป็นฐานรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ขนาด 30x30 เมตร เป็นโบราณสถานก่ออิฐไม่สอปูน

---

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2525, พ.ศ.2526, พ.ศ.2527

วิธีศึกษา : ขุดแต่ง

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

หน่วยศิลปากรที่ 14 กองโบราณคดี กรมศิลปากร ทำการขุดแต่งและบูรณะวัดหลง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี พบโบราณวัตถุประเภทเครื่องถ้วยสมัยราชวงศ์หยวนกำหนดอายุราวพุทธศตวรรษที่ 19

---

ชื่อผู้ศึกษา : ณัฎฐภัทร จันทวิช, ภุชชงค์ จันทวิช

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2524, พ.ศ.2525, พ.ศ.2526

วิธีศึกษา : ศึกษาภาชนะดินเผา

ผลการศึกษา :

ทำการศึกษาเกี่ยวกับเครื่องถ้วยจีนที่พบในเมืองไทย รวมถึงที่พบในไชยา ตีพิมพ์วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตร์มหาบัณฑิต บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร เรื่องเครื่องถ้วยจีนที่พบจากแหล่งโบราณคดีในประเทศไทย ,บทความเรื่อง “ความสัมพันธ์ทางด้านเครื่องถ้วยจีนที่เกี่ยวข้องกับศรีวิชัย” และ “เครื่องถ้วยจีนจากแหล่งโบราณคดีแหลมโพธิ์และป่ายาง อำเภอไชยา จังหวัดสุราษฎรธานี” ได้กล่าวว่า เครื่องถ้วยที่ได้จากการขุดค้นที่แหล่งโบราณสถานวัดหลงมาจากเตาหลงฉวน สมัยราชวงศ์หยวนกำหนดอายุราวพุทธศตวรรษที่ 19

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

โบราณสถานวัดหลงในปัจจุบันเหลือเพียงส่วนฐาน เนื่องอิฐส่วนบนนถูกรื้อไปทำกำแพงแก้วในคราวบูรณะวัดพระบรมธาตุไชยา มีการดำเนินงานทางโบราณคดีขุดตรวจสอบเนินดิน ในปี พ.ศ. 2498 และการขุดแต่งและบูรณะโดยกรมศิลปากรที่ 14 ในปี พ.ศ. 2525 -2527 พบว่าเป็นฐานของอาคารศาสนสถาน ประกอบด้วย

ฐานล่างสุด ฐานบัวลูกแก้ว 1 ชุด อยู่ในผังรูปกากบาท ขนาด 21.65x21.65 เมตร มีการเพิ่มมุมรับกับเรือนธาตุทรงจตุรมุข โดยประกอบไปด้วยฐานเขียง มีการเซาะร่องและก่ออิฐเว้นช่อง เหนือขึ้นไปเป็นฐานบัวคว่ำท้องไม้คาดด้วยลูกแก้วมีร่องรอยการประดับเสาติดผนัง ฐานชั้นนี้ใช้เป็นลานประทักษิณ มีทางขึ้นทางทิศตะวันออกเพื่อเข้าสู่โถงอาคารของอาคารเรือนธาตุ  ปรากฏร่องรอยการปรับเปลี่ยนโบราณสถานในสมัยหลัง คือ มีการก่ออิฐเป็นกรอบล้อมรอบฐานแก้วแล้วถมดินอัดปูพื้นเป็นลานกว้างคล้ายลานประทักษิณครอบฐานเดิม จากนั้นเปลี่ยนทางขึ้นใหม่ตรงกับมุขทั้ง 4 ด้านของเรือนธาตุ ถัดจากลานประทักษิณเป็นชุดฐานบัวเขียงและฐานบัวลูกแก้ว

เรือนธาตุพบเพียงส่วนฐานของเรือนธาตุ เรือนธาตุมีมุขยืนออกมา 4 ด้าน มุขด้านตะวันออกมีขนาด 4x4 เมตร ส่วนมุขอีก 3 ด้านมีขนาด 1.75x2.70 เมตร ทุกผนังด้านนอกมีเสาประดับอาคารอยู่ตรงกึ่งกลาง (นงคราญ ศรีชาย, 2544,177 -179)

โบราณวัตถุที่สำคัญที่พบจากการขุดแต่งโบราณสถานวัดหลง ได้แก่ พระพิมพ์ดินดิบศิลปะทวารวดีและขอมปะปนกันพบบริเวณรอบฐานอาคารโบราณสถาน กำหนดอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 -18, เครื่องถ้วยสมัยราชวงศ์ซุ้งและหยวนกำหนดอายุราวพุทธศตวรรษที่ 18 -19 , เครื่องเคลือบเซลาดอน, เครื่องถ้วยจีนสมัยราชวงศ์หมิงและชิง ,เครื่องถ้วยสุโขทัย,เศษภาชนะดินเผาเนื้อดินแบบพื้นบ้าน เป็นต้น

โบราณสถานวัดหลงถือเป็นสถูปที่ใหญ่ที่สุดในเมืองโบราณไชยา โดยมีขนาดใหญ่กว่าพระบรมธาตุไชยา 1 เท่า สันนิษฐานว่าแต่เดิมคงเป็นศาสนสถานที่มีความสำคัญ โดยสร้างขึ้นในช่วงราวพุทธศตวรรษที่ 14 -15 และมีการเข้ามาใช้ศาสนสถานอีกครั้งในช่วงสมัยอยุธยาราวพุทธศตวรรษที่ 18 -22

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

เพลงเมธา ขาวหนูนา เรียงเรียงข้อมูล, ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

ข่าวที่เกี่ยวข้อง