วัดนครป่าหมาก

ภูมิประเทศ

ที่ราบ

สภาพทั่วไป

วัดนครป่าหมากเป็นวัดที่ยังคงมีการใช้งานอยู่ในปัจจุบัน ตั้งอยู่ริมถนนชัยพฤกษ์และริมคลองวัดไก่เตี้ย (ฝั่งด้านทิศใต้ของคลอง) ห่างจากคลองบางกอกน้อยมาทางทิศตะวันตกประมาณ 200 เมตร และห่างจากคลองชักพระขึ้นมาทิศเหนือประมาณ 450 เมตร

วัดตั้งอยู่บนพื้นที่ราบลุ่ม น้ำท่วมถึง เกิดจากการทับถมของตะกอนน้ำพา สภาพพื้นที่โดยรอบวัดปัจจุบันเป็นชุมชนเมือง มีสิ่งปลูกสร้างต่างๆ หนาแน่น 

ทางน้ำ

คลองวัดไก่เตี้ย, คลองบางกอกน้อย, แม่น้ำเจ้าพระยา

สภาพธรณีวิทยา

ตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มบางกอกหรือที่ราบลุ่มกรุงเทพ เกิดจากการทับถมของตะกอนน้ำพาในยุคควอเทอร์นารี (Quaternary Period)

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยรัตนโกสินทร์, สมัยอยุธยา

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : ประยูร อุลุชาฏะ (น. ณ ปากน้ำ)

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2513

วิธีศึกษา : สำรวจ

ผลการศึกษา :

ประยูร อุลุชาฏะ (2514) สำรวจวัดนครป่าหมาก และสันนิษฐานอายุสมัยจากรูปแบบอุโบสถและพระพุทธรูปภายในอุโบสถ

---

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2546, พ.ศ.2547

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

ผลการศึกษา :

ปรับพื้นลานรอบอุโบสถและบูรณะยกแนวกำแพงแก้วรวมทั้งซุ้มประตูภายนอกให้สูงขึ้นตาม

---

ชื่อผู้ศึกษา : ศรัณย์ ทองปาน

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2549?

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

ผลการศึกษา :

ศรัณย์ ทองปาน (2549?) รวบรวมข้อมูลทางประวัติศาสตร์รวมถึงข้อมูลต่างๆ ของวัด และสำรวจเพื่อสร้างฐานข้อมูลของวัดในเขตตลิ่งชัน เสนอต่อศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

---

ชื่อผู้ศึกษา : วลัยลักษณ์ ทรงศิริ

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2552

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

ผลการศึกษา :

รวบรวมและศึกษาข้อมูลด้านต่างๆ ทางสังคมวัฒนธรรมในพื้นที่เขตตลิ่งชัน เสนอเป็นรายงานวิจัย “ศึกษาประวัติศาสตร์และการเปลี่ยนแปลงทางสังคมวัฒนธรรมชุมชนในพื้นที่ตลิ่งชัน” ต่อศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

---

ชื่อผู้ศึกษา : วิชญดา ทองแดง, ศรัณย์ ทองปาน

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2555

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : เมืองโบราณ

ผลการศึกษา :

วิชญดา ทองแดง และศรัณย์ ทองปาน (2555) รวบรวมข้อมูลทางประวัติศาสตร์รวมถึงข้อมูลต่างๆ ของวัด และสำรวจบันทึกสภาพปัจจุบัน

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดนครป่าหมากเป็นวัดราษฎร์ สังกัดมหานิกาย ประวัติวัดตามข้อมูลของสำนักงานพระพุทธศาสนาระบุว่าสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.2400 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาหลังสุดเมื่อ 19 มีนาคม 2550

ประวัติวัดฉบับกรมการศาสนา (2526 : 119) กล่าวว่า วัดนครป่าหมากสร้างเมื่อใดไม่ปรากฏหลักฐาน แต่เดิมชาวบ้านมักเรียกว่า “วัดใน” ในอดีตได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อ พ.ศ.2430 จึงสันนิษฐานว่าน่าจะสร้างขึ้นประมาณ พ.ศ.2400

ลำดับเจ้าอาวาสเท่าที่สืบค้นได้ (ศรัณย์ ทองปาน 2549? : 107) คือ หลวงปู่ท้วม, พระอธิการนาค นาโค พ.ศ.2471-2512, พระครูประโชติธรรมรัตน์ (ประโชติ เตชธมฺโม)

สิ่งสำคัญภายในวัด (ศรัณย์ ทองปาน 2549? : 107-108) ได้แก่

อุโบสถ หันหน้าไปทางทิศตะวันออก สู่ถนนชัยพฤกษ์ สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.2520 หน้าบันปูนปั้นเป็นภาพพระพุทธรูปปางมารวิชัย ท่ามกลางเครือเถาลายกนก

ประยูร อุลุชาฏะ (2514 : 262) ให้ความเห็นว่า อุโบสถหลังเดิมเป็นทรงเก่าสมัยอยุธยา แต่ได้รับการปฏิสังขรณ์ใหม่

ภายในประดิษฐานพระประธาน ประยูร อุลุชาฏะ (2514 : 262) ระบุว่าเป็นพระพุทธรูปหินทรายปางสมาธิ ขนาดหน้านัก 4 ศอกเศษ น่าจะมีอายุถึงสมัยอยุธยาตอนต้นหรือตอนกลาง

ส่วนพระพุทธรูปขนาดย่อมเบื้องซ้าย-ขวาพระประธาน น่าจะสร้างขึ้นในสมัยอยุธยาเช่นเดียวกัน และด้วยลักษณะพระพักตร์ที่มีเค้าศิลปะลพบุรี จึงอาจเก่าแก่ไปถึงสมัยอยุธยาตอนต้น (ประยูร อุลุชาฏะ 2514 : 262)

ระหว่าง พ.ศ.2547-2548 มีการปรับพื้นลานรอบอุโบสถ รวมถึงบูรณะยกแนวกำแพงแก้วและซุ้มประตูภายนอกให้สูงขึ้นตาม

ส่วนผนังภายในเขียนภาพจิตรกรรมฝีมือช่างสมัยปัจจุบัน ผนังด้านข้างเป็นภาพพุทธประวัติ ผนังด้านหน้าเขียนภาพประเพณี 12 เดือน เขียนขึ้นเมื่อ พ.ศ.2547

ศาลาการเปรียญ กว้าง 11 เมตร ยาว 30 เมตร ชั้นบนเป็นอาคารไม้ ชั้นล่างเป็นคอนกรีต มีป้ายว่าเป็นโรงเรียนพระปริยัติธรรม แต่ปัจจุบันใช้เป็นสถานที่ให้บริการนวดและอบสมุนไพร ทั้งยังเปิดสอนหลักสูตรการนวดแผนไทยด้วย

ศาลาร้อยปี หลวงปู่ท้วม หลวงปู่นาค อยู่ทางด้านเหนือของอุโบสถ ภายในประดิษฐานรูปเหมือนอดีตเจ้าอาวาส 2 รูป คือ หลวงปู่ท้วม หลวงปู่นาค (อดีตเจ้าอาวาส)

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล, สมศักดิ์ แก้วนุช

บรรณานุกรม

กรมการศาสนา. ประวัติวัดทั่วราชอาณาจักร เล่ม 2. กรุงเทพฯ. กรมการศาสนา 2526.

ประยูร อุลุชาฏะ (น. ณ ปากน้ำ). ศิลปกรรมในบางกอก. พระนคร ; เกษมบรรณกิจ, 2514.

วลัยลักษณ์ ทรงศิริ. การศึกษาภูมิหลังและการเปลี่ยนแปลงทางสังคมวัฒนธรรมชุมชนในพื้นที่ตลิ่งชัน. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2552.

วิชญดา ทองแดง และศรัณย์ ทองปาน. ชุมทางตลิ่งชัน : ย่านเก่า[ก่อน]กรุงเทพฯ. กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ, 2555.

ศรัณย์ ทองปาน. โครงการสำรวจเพื่อสร้างฐานข้อมูลของวัดในเขตตลิ่งชัน. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2549?.

ศรัณย์ ทองปาน และวิชญดา ทองแดง. “ชุมทางตลิ่งชัน.” เมืองโบราณ 32, 4 (ต.ค.-ธ.ค. 2549) : 43-57.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง