วัดเพลง (ร้าง)

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

ปัจจุบันวัดเพลงเป็นวัดร้างที่ได้รับบูรณปฏิสังขรณ์และเสริมความมั่นคงแล้ว ตั้งอยู่เกือบริมคลองวัดสักหรือคลองวัดสักใหญ่ ทางฝั่งทิศใต้ (คลองวัดสักเป็นลำน้ำสาขาของคลองอ้อมนนท์) ล้อมรอบไปด้วยพื้นที่สวนและบ้านเรือนของเจ้าของสวน ด้านทิศเหนือและตะวันออกมีคลองวัดสักไหลผ่าน สภาพพื้นที่โดยทั่วไปเป็นที่ราบลุ่ม 

วัดเพลงอยู่ห่างจากวัดสักไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ 200 เมตร หรือประมาณ 250 เมตรตามแนวคลองวัดสัก วัดเพลงอยู่ห่างจากคลองอ้อมนนท์มาทางทิศตะวันตกประมาณ 450 เมตร ห่างจากแม่น้ำเจ้าพระยามาทางทิศตะวันตกประมาณ 3.5 กิโลเมตร ห่างจากวัดชลอไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ 1.3 กิโลเมตร ห่างจากวัดสักน้อย (ร้าง) ไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ 500 เมตร และห่างจากวัดโพธิ์บางโอซึ่งเป็นวัดสมัยอยุธยาไปทางทิตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ 750 เมตร

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำเจ้าพระยา, คลองอ้อมนนท์, คลองวัดสัก

สภาพธรณีวิทยา

เป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา เกิดจากการทับถมของตะกอนน้ำพาในสมัยโฮโลซีน

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางตำนาน

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2556

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

ผลการศึกษา :

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

ประวัติความเป็นมาของวัดเพลง (ร้าง) ไม่ปรากฏแน่ชัด แต่มีเรื่องเล่าต่อกันมาว่า วัดนี้สร้างขึ้นในสมัยอยุธยา เดิมชื่อ “วัดทองเพลง” ถือเป็นวัดสำคัญมาก และสามารถรับกฐินได้ 2 ครั้งต่อปี คือ กฐินจากกรุงศรีอยุธยา และกฐินจากชาวบ้านแถบนี้ อาจร้างมาตั้งแต่สมัยสงครามระหว่างไทยพม่าเมื่อคราวเสียกรุงครั้งที่ 2 โดยทัพพม่ามาจากทางใต้ มีมังมหานรธาเป็นแม่ทัพ นำทัพผ่านเมืองนนทบุรี ตั้งค่ายรบสองฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณวัดเขมาภิรตาราม และทำการรบกับอังกฤษซึ่งขันอาสาไทยรบกับพม่า ผู้คนแถบนี้เกิดความกลัวจึงหนีพม่าและการสู้รบไป

โบราณสถานสำคัญภายในวัดได้แก่

อุโบสถ เป็นอาคารผืนผ้าขนาด 5 ห้อง ก่ออิฐถือปูน หันหน้าไปทางทิศตะวันออก (เฉียงไปทางเหนือเล็กน้อย) ฐานก่อเป็นฐานสิงห์ ด้านหน้าและหลังก่อเป็นมุขตื้นๆ ยื่นออกมา 2 ชั้น มีช่องประตูที่มุขทั้งด้านหน้าและหลัง ด้านละ 1 ช่อง มีหน้าต่างที่ด้านข้างด้านละ 5 บาน บานประตู-หน้าต่างเป็นไม้ ทาด้วยสีแดงน้ำตาล   

หน้าบันและกรอบประตูทั้งด้านหน้าและด้านหลังปรากฏลวดลายปูนปั้นลายพันธุ์พฤกษาต่างๆ ประดับสวยงาม

ภายในประดิษฐานพระประธานเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย พระนามว่า “หลวงพ่อโต” หรือ “หลวงพ่ออู่ทอง” เป็นพระพุทธรูปหินทรายแดงลงรักปิดทอง หน้าตักกว้าง 3 ใน 4 ของความกว้างอุโบสถ ประดิษฐานบนฐานชุกชีที่มีสภาพค่อนข้างทรุดโทรม (ผู้บูรณะอาจตั้งใจเหลือไว้ให้เห็นสภาพดั้งเดิม แต่เสริมความมั่นคงเรียบร้อยแล้ว)

ฝาผนังด้านในมีร่องรอยภาพจิตรกรรมพื้นสีแดง แต่ภาพพร่าเลือนมาก (จิตรกรรมด้านหลังพระประธานอาจเป็นภาพดอกไม้ร่วง) อย่างไรก็ตามยังปรากฏภาพจิตรกรรมที่ค่อนข้างชัดเจนที่ขื่อหรือไม้คานเหนือช่องประตูมุขทางเข้า ทั้งช่องประตูหน้าและหลัง และภาพเทพนมที่จั่วเหนือช่องประตูด้านหลัง  

ฐานเสมา 8 ฐาน ล้อมรอบอุโบสถ ก่อด้วยอิฐ เกือบทั้งหมดไม่ได้รับการบูรณะและไม่มีใบเสมาประดิษฐานอยู่ เนื่องจากเสมาส่วนใหญ่ย้ายไปไว้ที่วัดสักใหญ่ มีเพียงในตำแหน่งตรงกลางด้านหน้าหรือด้านทิศตะวันออกกับด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือเท่านั้น ที่ได้รับการบูรณะให้อยู่ในสภาพสมบูรณ์ ทำให้ทราบว่าฐานเสมาเป็นแท่นฐานสิงห์ ส่วนใบเสมาทำจากหินทรายแดง  ใบเสมาที่ด้านหน้ามีสภาพชำรุดแตกหัก แต่ยังสามารถเห็นลวดลายสลักดอกบัวและเม็ดปะคำ

หอระฆัง อยู่ด้านทิศใต้หรือเบื้องขวาของอุโบสถ ลักษณะเป็นหอระฆังก่ออิฐถือปูน 2 ชั้น ส่วนยอดและบันไดพังทลายลงมาทั้งหมด บริเวณซุ้มชั้นล่างก่อเป็นวงโค้งแหลมกลีบบัว แสดงถึงอิทธิพลศิลปะตะวันตก

เมื่อพิจารณาจากลักษณะทางศิลปกรรมขององค์พระพุทธรูปประธานและรูปแบบสถาปัตยกรรมของอาคารสันนิษฐานว่า วัดนี้คงสร้างในสมัยอยุธยาตอนกลาง และมีการบูรณะอีกครั้งในสมัยอยุธยาตอนปลาย

กรรมสิทธิ์ที่ดินวัดเพลงในปัจจุบันเป็นของสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ โดยมีคุณลัดดา พิสิทธิวานิช (ป้านงค์) บุตรีของนางสาย เลี่ยมนุช เป็นผู้เช่าที่ดินเพื่อทำสวนสืบต่อมาจากบรรพบุรุษที่เริ่มเช่าตั้งแต่ พ.ศ.2485 และเป็นผู้ดูแลวัดเพลง (ร้าง) สืบต่อจากบรรพบุรุษด้วยเช่นเดียวกัน ขณะสำรวจพบว่ามีผู้ดูแลประจำอาศัยอยู่ในบริเวณวัด 1 คน

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

ข่าวที่เกี่ยวข้อง