เจดีย์ (ร้าง) ข้างตลาด

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

เจดีย์ (ร้าง) ข้างตลาด เป็นโบราณสถานร้างตั้งอยู่ติดกับตลาดสดเทศบาลตำบลเวียงคุก ในเขตเทศบาลตำบลเวียงคุก อยู่ฝั่งทิศใต้ของถนนแก้ววรวุฒิ (ทางหลวงหมายเลข 242) ห่างจากแม่น้ำโขงมาทางทิศใต้ประมาณ 450 เมตร ห่างจากคลองคุกมาทางทิศใต้ประมาณ 300 เมตร

พื้นดินรอบเจดีย์มีร่องรายการขุดแต่งจนเป็นหลุมลึกลงไปจากพื้นใช้งานปัจจุบัน ทำให้เป็นบ่อขังน้ำในช่วงฤดูฝน มีการกั้นรั้วลวดหนามรอบหลุมขุดแต่งและโบราณสถาน

พื้นที่โดยรอบโบราณสถานเป็นชุมชนขนาดใหญ่และหนาแน่น สภาพพื้นที่เป็นที่ราบริมแม่น้ำโขงที่เกิดจากการทับถมของตะกอนน้ำพา

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำโขง, คลองคุก

สภาพธรณีวิทยา

พื้นที่ทับถมด้วยตะกอนน้ำพาของแม่น้ำโขงในสมัยโฮโลซีน

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางโบราณคดี

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2547

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์, ขุดแต่ง, เสริมความมั่นคง

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

เจดีย์ (ร้าง) ข้างตลาด ตั้งอยู่ในเมืองโบราณเวียงคุก ไม่พบประวัติหรือตำนานที่กล่าวถึงเจดีย์แห่งนี้ แต่จากลักษณะของรูปทรงเจดีย์ อาจารย์ธวัช ปุณโณทก ได้กล่าวถึงในหนังสือศิลาจารึกอีสานสมัยไทย-ลาว ว่า “….พระธาตุรูปลุ้ง (โกศ) ซึ่งเป็นรูปแบบเฉพาะของท้องถิ่นคือทำเป็นรูปทรงลุ้ง ( โกศ ) ใส่อัฐิของพระเถระผู้ใหญ่ ซึ่งปกติทำด้วยไม้ พระธาตุนี้ได้จำลองรูปลุ้งอันเป็นศิลปะท้องถิ่น….”

ลักษณะโบราณสถานเป็นเจดีย์ทรงปราสาทยอดระฆัง ฐานสี่เหลี่ยมจัตุรัส ขนาดกว้างด้านละ 5.5 เมตร สูง 8 เมตร ก่ออิฐสอดินฉาบปูน ส่วนฐานประกอบด้วยฐานเขียงรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส 6 ชั้น รองรับฐานบัวย่อมุมไม้ยี่สิบที่ท้องไม้ยืดสูงคาดลูกแก้วอกไก่สองเส้น เหนือขึ้นไปเป็นชุดฐานรองรับองค์ระฆังที่เป็นเจดีย์ทรงระฆังแปดเหลี่ยมเตี้ยๆ มียอดกรวยทรงสูง ประดับด้วยกลีบบัวปูนปั้นแปดกลีบและลูกแก้วกลม ยอดบนสุดหักหายไป

ส่วนองค์ระฆังน่าจะเคยถูกซ่อมแซม เดิมคงเป็นชุดฐานที่รองรับองค์ระฆังในผังกลม สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 22-23 สมัยวัฒนธรรมล้านช้าง (ประภัสสร์ ชูวิเชียร 2557)

จากการประวัติการขุดแต่งเสริมความมั่นคงของกรมศิลปากรใน พ.ศ.2547 พบภาชนะทรงหม้อก้นกลมบรรจุพระพุทธรูปบุเงินบุทอง และภาชนะทรงไห กระปุก ตลับสำริดบรรจุกระดูก นอกจากนี้ยังพบใบเสมาหินทรายทางด้านทิศเหนือของเจดีย์ เหลือเพียงส่วนฐานล่างเล็กน้อย แต่ยังสังเกตเห็นรูปสลักสถูปจำลองหรือรูปหม้อน้ำตามแบบใบเสมาในวัฒนธรรมทวารวดีทางภาคอีสาน

ด้านหน้าหรือด้านทิศเหนือของเจดีย์ ปัจจุบันมีศาลเจ้าหรือหอผีตั้งอยู่ 1 ศาล โดยสร้างเป็นเรือนขนาดเล็กยกพื้นเสาสูงทาสีแดง

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

ประภัสสร์ ชูวิเชียร. “เจดีย์ร้างข้างตลาด เวียงคุก.” ฐานข้อมูลโบราณสถานสำคัญในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ [ออนไลน์]. เข้าถึงเมื่อ 5 กันยายน 2557. เข้าถึงจาก http://www.archae.su.ac.th/art_in_thailand/?q=node/186

ข่าวที่เกี่ยวข้อง