วัดดงนาคำ

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

วัดอรัญญา (ดงนาคำ) ปัจจุบันเป็นวัดราษฎร์ สังกัดมหานิกาย ก่อตั้งเป็นวัดเมื่อปี 2551 สภาพพื้นที่ เป็นเนินดินบนที่ราบที่เกิดจากการทับถมของตะกอนน้ำพา มีลำน้ำธรรมชาติที่เป็นสาขาของห้วยน้ำโมงและห้วยถ่อนไหลผ่านหลายสาย รวมทั้งทางน้ำธรรมชาติที่ด้านทิศใต้ของวัดและเนิน

ปัจจุบันห้วยถ่อนไหลอยู่ห่างจากวัดไปทางทิศใต้ประมาณ 2 กิโลเมตร ส่วนห้วยน้ำโมงไหลห่างจากวัดไปทางทิศตะวันออกประมาณ 2.5 กิโลเมตร

สภาพพื้นที่บนเนินดินนอกจากจะเป็นที่ตั้งของวัดอรัญญาแล้ว ยังเป็นพื้นที่ไร่และสวนของชาวบ้าน ส่วนพื้นที่รอบเนินเป็นพื้นที่เกษตรกรรมทำนา

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

ห้วยน้ำโมง, ห้วยถ่อน, แม่น้ำโขง

สภาพธรณีวิทยา

พื้นที่ทับถมด้วยตะกอนน้ำพาของแม่น้ำโขงในสมัยโฮโลซีน

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

ประวัติการศึกษา

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

ตามประวัติระบุว่าพื้นที่ภายในวัดอรัญญา (ดงนาคำ) เคยพบหลักหินและเสมาหินที่มีลวดลายคล้ายใบเสมาสมัยทวารวดี จำนวน 52 ชิ้น แต่เกือบทั้งหมดถูกขนย้ายไปตั้งไว้ที่หน้าหอสมุดวัดหินหมากเป้ง อำเภอศรีเชียงใหม่ โดยยังเหลืออีกหนึ่งหลักตั้งไว้ที่วัดโพธิ์ตาก เมื่อตั้งวัดอรัญญา (ดงนาคำ) พระสงฆ์ได้ขอกลับไปตั้ง ณ ที่เดิม 3 ชิ้น ภายในพื้นที่วัดยังพบเศษหินศิลาและเศษภาชนะดินเผาสมัยทวารวดีกระจายอยู่ทั่วไป

นอกจากนั้น ยังเคยพบเครื่องมือหินประเภทใบขวานหิน ภาชนะสำริด และโอ่งดินเผาขนาดกว้าง 2 ฟุต ภายในพบกระดูกและฟันสัตว์ หม้อขนาดเล็ก ลวดลายภายนอกของโอ่งดินเป็นลายทาบจากเครื่องจักสานประเภทเสื่อสาด หรือการขูดขีดของไม้ให้เป็นร่อง ไม่มีการเคลือบ

นักวิชาการบางท่านสำรวจและสันนิษฐานว่า พื้นที่ตั้งวัดอรัญญา (ดงนาคำ) นี้ อาจเป็นชุมชนสมัยทวารวดี มีแนวกำแพงดินและคูน้ำล้อมรอบ และน่าจะเป็น เวียงนกยูง ที่ปรากฏชื่อในตำนานอุรังคธาตุ น่าจะโดยการปรากฏใบเสมาหินทรายจำนวนมาก แสดงถึงความเป็นชุมชนที่มีความสำคัญทางศาสนา

หลักหินที่พบจำนวนหนึ่งมีรูปทรงคล้ายแท่งหินหรือหลักศิลาที่ใช้ปักแสดงเขตประกอบพิธีกรรมทางศาสนาหรือพิธีกรรมตามความเชื่อของกลุ่มวัฒนธรรมหินตั้ง (Megalith) ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลาย ส่วนเสมาหินบางใบมีลวดลายคล้ายใบเสมาสมัยทวารวดี บางใบมีภาพจำหลักเรื่องราวชาดก จึงอาจสันนิษฐานได้ว่า ชุมชนแห่งนี้มีการอยู่อาศัยต่อเนื่องมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายจนถึงสมัยทวารวดี

หลักฐานทางโบราณคดีที่พบอยู่ภายในวัดปัจจุบันมีเพียงหลักหินและเสมาหินทราย 6 หลัก โดยปักเรียงกันกันตามแนวทิศเหนือ-ใต้ บนแท่นซีเมนต์ปูแผ่นกระเบื้อง ภายในศาลาโปร่งขนาดเล็กด้านข้างหรือด้านทิศตะวันออกของศาลาอเนกประสงค์ (ศาลาโสฬสมงคลธรรม) หลักหินและเสมามีขนาดความสูงตั้งแต่ประมาณ 0.5-2 เมตร ไม่มีลวดลาย

จากการสัมภาษณ์พระครูจันทธรรมโสภิต เจ้าอาวาสวัดอรัญญา (ดงนาคำ) เมื่อวันที่ 3 กันยายน 2557 ทำให้ได้ข้อมูลว่า ขณะนั้นภายในวัดมีพระสงฆ์จำพรรษาอยู่เพียง 1 รูป เดิมภายในวัดมีหลักหินและเสมาอยู่หลายหลัก แต่เกือบทั้งหมดได้ขนย้ายไปอยู่ ณ วัดหินหมากเป้ง โดยหลวงปู่เทสก์ เทสรังสี เจ้าอาวาสวัดหินหมากเป้งในขณะนั้น (ขณะนั้นวัดอรัญญา หรือวัดดงนาคำเป็นเพียงสำนักสงฆ์ดงนาคำ) เหลือไว้เพียง 1 หลัก ภายหลังได้ขอคืนมาอีก 3 หลัก รวมเป็น 4 หลักที่ปักตั้งอยู่ในศาลาปัจจุบัน ภายหลังพบเพิ่มอีก 2 หลัก จึงนำมาเก็บไว้ภายในศาลา รวมเป็น 6 หลัก ส่วนเสมาที่สลักลวดลายชาดกนั้น กรมศิลปากรได้นำไปเก็บรักษาไว้ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ

นอกจากนี้ ในอดีตภายในพื้นที่วัดเต็มไปด้วยหลักหิน เศษหิน และภาชนะดินเผาโบราณขนาดใหญ่น้อยกระจายอยู่ทั่วไป แต่ปัจจุบันไม่ปรากฏอยู่บนผิวดินแล้ว เนื่องจากมีการไถปรับหน้าดินหลายครั้ง หากต้องการพบโบราณวัตถุต้องขุดลึกลงไปในพื้นดินปัจจุบันประมาณ 1 ฟุต

จากการเดินสำรวจบนผิวดินบางส่วนภายในวัด ไม่พบโบราณวัตถุ (ไม่สามารถเดินสำรวจผิวดินได้ทั้งหมด เนื่องจากสภาพส่วนใหญ่มีต้นไม้และวัชพืชขึ้นหนาแน่นมาก)

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

ข่าวที่เกี่ยวข้อง