อนุสาวรีย์หมู

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

อนุสาวรีย์หมู หรืออนุสาวรีย์สหชาติ ตั้งอยู่ริมถนนถนนราชินี ริมคลองคูเมืองเดิม (ฝั่งทิศตะวันตกของคลอง) เชิงสะพานปีกุน ด้านหน้าวัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมาราม สภาพปัจจุบันอยู่ในสภาพดี ได้รับการเคารพสักการะในฐานะสิ่งศักดิ์สิทธิ์

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

คลองคูเมืองเดิม, แม่น้ำเจ้าพระยา

สภาพธรณีวิทยา

ตะกอนน้ำพาสมัยโฮโลซีน (Holocene)

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางโบราณคดี

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร, อำพัน กิจงาม

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2537

วิธีศึกษา : ขุดค้น

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรุงเทพมหานคร, คณะกรรมการนักธุรกิจเพื่อสิ่งแวดล้อมไทย

ผลการศึกษา :

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

อนุสาวรีย์หมู หรืออนุสาวรีย์สหชาติ ตั้งอยู่ริมถนนถนนราชินี ริมคลองคูเมืองเดิม (ฝั่งทิศตะวันตกของคลอง) เชิงสะพานปีกุน ด้านหน้าวัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมาราม ออกแบบโดยสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์  สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2456 ซึ่งเป็นปีที่สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถพระมเหสีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระชนมายุครบ 50 พรรษา เมื่อวันศุกร์ เดือนอ้าย แรม 7 ค่ำ ปีกุน (1 มกราคม พ.ศ. 2406) สร้างขึ้นหลังสะพานปีกุนซึ่งเป็นสะพานที่สร้างขึ้นในวาระที่พระองค์มีพระชนมายุครบ 4 รอบ อนุสาวรีย์หมูเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า อนุสาวรีย์สหชาติ คำว่า สหชาติ หมายถึงผู้ที่เกิดปีเดียวกัน คือ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์ พระยาพิพัฒนโกษา (เซเลสติโน ซาเวียร์) และพระยาราชสงคราม (กร หงสกุล) ได้ร่วมกันจัดสร้างถวายเพื่อน้อมรำลึกถึงพระกรุณาธิคุณของพระองค์

โดยมีสังเขปประวัติที่มาคือ เมื่อ พ.ศ.2456 อันเป็นที่สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถพระบรมราชชนนีพันปีหลวงในรัชกาลที่ 6 ทรงมีพระชนมายุครบ 50 พรรษาบริบูรณ์ บรรดาผู้ที่เกิดสหชาติหรือปีเดียวกับสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ คิดที่จะทำหีบพระศรีถวายแต่ได้มีพระราชเสาวนีย์ลงมาว่าไม่ทรงรับของถวาย การนั้นจึงได้ล้มเลิกไป สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์จึงทรงปรึกษากับพระยาพิพัฒน์โกษา (เซเลสติโน ซาเวียร์) คิดจะปฏิบัติที่ไม่ฝ่าฝืนพระราชเสาวนีย์ จึงตกลงกันร่วมสร้างอนุสาวรีย์รูปหมูอันเป็นปีนักษัตรของสมเด็จพระศรีพัชรินทร์ฯและทำก๊อกน้ำประปาสำหรับประชาชน เพื่ออุทิศถวายเป็นพระราชกุศลในวันเฉลิมพระชนมพรรษาของพระองค์ ต่อมาพระยาราชสงคราม (กร หงสกุล) รู้เข้าก็ขอร่วมด้วยจึงเป็นอันตกลงร่วมกันก่อสร้าง 3 ท่าน เสร็จแล้วมีการทำบุญฉลองเมื่อถึงวันงานเฉลิมพระชนมพรรษาก็ส่งรูปถ่ายและทำหนังสือเซ็นชื่อสหชาติผู้ที่ร่วมทุนทำอนุสาวรีย์ขอถวายเป็นพระราชกุศล

ลักษณะของอนุสาวรีย์ทำเป็นรูปหมู หล่อด้วยโลหะรมดำ หันหน้าไปทางทิศใต้ ยืนอยู่บนฐานเนินหิน เมื่อแรกสร้างนั้นใช้แท่งศิลาขนาดใหญ่มาซ้อนกันเป็นฐาน ในปัจจุบันฐานศิลาถูกเปลี่ยนมาเป็นปูนซีเมนต์ และก่อยกให้สูงขึ้นกว่าเดิมลักษณะเป็นภูเขา ฐานมีศิลาจารึกเป็นหินชนวนสีเทา ขนาดกว้าง 80 ซม. สูง 58 ซม. อักษรและภาษาไทยมี 1 ด้าน 6 บรรทัด จารึกข้อความถวายพระพรแด่สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ ต่อด้วยรายพระนามและรายนามของผู้ที่ร่วมลงทุนในการสร้างอนุสาวรีย์ถวาย

                 "โอม......(ข้อความลบเลือน)........ขอองค์สมเด็จพระศรีพัชรินทรา                                               

                 พระเกียรติแพร่ พระชนมายุยืนตราบศิลาลาญ.............(ข้อความลบเลือน)...................."

                 โดย

                 สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์                                               

                 พระยาพิพัฒน์โกษา (เศเวสติโนซาเวียร์)                                               

                 พระยาราชสงคราม (กร)

นอกจากนี้ ในปี 2537 กรุงเทพมหานครร่วมกับคณะกรรมการนักธุรกิจเพื่อสิ่งแวดล้อมไทย ได้ร่วมดำเนินการจัดทำโครงการพัฒนาสภาพแวดล้อมคลองคูเมืองเดิม ในขณะสำรวจพื้นที่ได้พบแนวกำแพงอิฐด้านหลังอนุสาวรีย์สหชาติ (หมู) จึงให้กรมศิลปากรเข้ามาตรวจสอบ จากการขุดค้นทางโบราณคดีพบ แนวกำแพงกรุงธนบุรีฝั่งตะวันออก

การขุดค้นทางโบราณคดีได้วางผังหลุมขนาด 5x8 เมตร บริเวณด้านหลังอนุสาวรีย์สหชาติ (หมู) อยู่ห่างจากคลองคูเมืองเดิมมาทางทิศตะวันตก ราว 7 เมตร เมื่อขุดค้นเสร็จสิ้นพบแนวอิฐฐานรากของกำแพงกรุงธนบุรี ก่อเรียงด้วยอิฐ 7 - 8 ก้อน อิฐมีขนาด 13x27x5 เซนติเมตร ต่อมาได้รื้อกำแพงและสร้างทางเท้าและสิ่งก่อสร้างทับลงบนกำแพงกรุงธนบุรี

จากการขุดค้นทำให้สันนิษฐานโครงสร้างของกำแพงกรุงธนบุรี โดยเปรียบเทียบกับกำแพงกรุงรัตนโกสินทร์ คือ กำแพงกรุงธนบุรีวางฐานรากโดยมีให้มีขอบกำแพงยื่นออกมาทั้งด้านในและด้านนอก ขอบกำแพงที่ยื่นออกมานี้มีความกว้างประมาณ 40 - 50 เซนติเมตร ขอบกำแพงถูกตรึงด้วยเอ็นกำแพง เอ็นกำแพงนี้ก่อด้วยอิฐมีความก้วาง 90 เซนติเมตร ภายในตัวกำแพงจะอัดด้วยดินเอาไว้

โบราณวัตถุสำคัญที่พบ ได้แก่ ภาชนะดินเผาพื้นเมือง เหรียญ กระเบื้องมุงหลังตา เครื่องแก้ว ตุ๊กตาดินเผา เป็นต้น โดยโบราณวัตถุพบในชั้นดินทับถม 20 - 70 เซนติเมตรจากผิวดิน

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรรณิการ์ สุธีรัตนภิรมย์. โบราณคดีเมือง โบราณคดีกรุงเทพมหานคร. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2562.

ถาวร จารุกิตติชัย. อนุสาวรีย์. กรุงเทพฯ : บริษัท เอส.ที.พี. เวิลด์ มีเดีย จำกัด, 2542.

อำพัน กิจงาม. “แนวกำแพงเมืองเก่าสมัยกรุงธนบุรี.” ศิลปากร 37, 6 (พฤศจิกายน - ธันวาคม 2537) : 44-62.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง