พระธาตุมุจลินทร์

ภูมิประเทศ

ที่ราบ

สภาพทั่วไป

พระธาตุมุจลินทร์ ปัจจุบันตั้งอยู่ในบริเวณโรงเรียนมุจลินทราราม หมู่ที่ 1 บ้านหนองจิก ต.ทุ่งตะโก จ.ชุมพร ลักษณะของแหล่งเป็นพื้นที่ราบสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 10 เมตร มีความลาดเอียงไปทางตะวันออกเล็กน้อย ด้านทิศใต้ของแหล่งมีคลองตะโกไหลออกสู่ทะเล ระยะทางประมาณ 7 -8  กิโลเมตร (สารัท ชลอสันติสกุล2554 : ไม่ปรากฏเลขหน้า)

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

10 เมตร

ทางน้ำ

คลองตะโกไหลผ่านทางทิศใต้ของแหล่ง

สภาพธรณีวิทยา

ตั้งอยู่บนพื้นที่ราบที่ทับถมโดยตะกอนน้ำพาในยุคควอเทอร์นารี มีความสูงของพื้นที่ประมาณ 10 เมตรจากระดับน้ำปานกลาง พื้นที่มีความลาดเอียงไปทางตะวันออกเล็กน้อย

ยุคทางโบราณคดี

ยุคประวัติศาสตร์

สมัย/วัฒนธรรม

สมัยรัตนโกสินทร์

อายุทางโบราณคดี

สมัยรัชกาลที่ 3

อายุทางตำนาน

พ.ศ. 2340 (ในหนังสือประวัติวัดทั่วราชอาณาจักรเล่ม 23)

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2540

วิธีศึกษา : สำรวจ

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กองโบราณคดี กรมศิลปากร สำรวจและสัมภาษณ์ครูโรงเรียนมุจลินทราราม โดยจัดทำรายงานการสำรวจไว้ในหนังสือพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติชุมพร

---

ชื่อผู้ศึกษา : กองพุทธศาสนสถาน

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2547

วิธีศึกษา : ประวัติศาสตร์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : สำนักงานพุทธศาสนาแห่งชาติ

ผลการศึกษา :

ศึกษาประวัติของวัดมุจลินทราราม

---

ชื่อผู้ศึกษา : สารัท ชลอสันติสกุล

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2551

วิธีศึกษา : ขุดตรวจ

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

สำนักศิลปากรที่ 14 นครศรีธรรมราช กรมศิลปากร ขุดตรวจบริเวณฐานเจดีย์ เมื่อวันที่ 12 -16 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2551 ตีพิมพ์รายงานการขุดค้นพระธาตุมุจลินทร์ในปี พ.ศ.2554 สันนิษฐานว่าตัวพระธาตุสร้างขึ้นในช่วงสมัยรัชกาลที่ 3 จากนั้นมีการบูรณะองค์พระธาตุในช่วงหลังอีกหลายสมัย (สารัท ชลอสันติสกุล 2554 : ไม่ปรากฏเลขหน้า)

---

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร, กลุ่มอนุรักษ์พระธาตุมุจลินทร์

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2553

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร, กลุ่มอนุรักษ์พระธาตุมุจลินทร์

ผลการศึกษา :

กลุ่มอนุรักษ์ พระธาตุมุจลินทร์ร่วมกับกรมศิลปากร ดำเนินการบูรณปฏิสังขรณ์พระธาตุมุจลินทร์

---

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

ศาสนสถาน

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดมุจลินทารามเดิมชื่อวัดหนองจิก เนื่องจากเดิมในบริเวณวัดเคยมีหนองน้ำและต้นจิกใหญ่ขึ้นอยู่ริมหนอง ต่อมาเมื่อสร้างวัดจึงตั้งชื่อวัดว่า มุจลินทร์ ซึ่งแปลว่าต้นจิกในภาษาบาลี และเติมอารามที่แปลว่าวัดไว้ด้านหลัง ชื่อว่า “วัดมุจลินทราราม”

ในหนังสือประวัติวัดทั่วราชอาณาจักรเล่ม 23 กล่าวว่าวัดมุจลินทรารามก่อสร้างขึ้นในปี พ.ศ.2340 ในบริเวณ ต.ทุ่งตะไคร ต่อมาในปี พ.ศ.2496 จึงได้ย้ายวัดไปอยู่ที่หมู่ 1 ต.ช่องไม้แก้ว ห่างจากบริเวณเดิมไป 700 เมตร ส่วนที่ตั้งวัดเดิมเหลือเพียงพระธาตุมุจลินทร์ ซึ่งชาวบ้านเรียก “พ่อท่านในกุฎิ” และกลายเป็นที่ตั้งของโรงเรียนวัดมุจลินทรารามในปัจจุบัน

ลักษณะทางสถาปัตยกรรมของพระธาตุมุจลินทร์เป็นเจดีย์ทรงระฆังย่อมุมไม้ 12 โดยมีชุดฐานเป็นฐานเขียงสองชั้นขนาด 2.2 x 2.2 เมตร ต่อด้วยฐานสิงห์รองรับฐานย่อมุมไม้ 16 เรือนธาตุมีการย่อมุมไม้ 16 มีประตูหลอกทุกด้าน ที่ซุ้มประตูซ้าย-ขวาประดับด้วยปูนปั้นยักษ์รูปทวารบาลในอิริยาบถยืนและนั่ง หน้าบันซุ้มประตูประดับปูนปั้นรูปหน้ากาล ถัดขึ้นไปเป็นบัวชุดปากระฆังในผังสี่เหลี่ยมและองค์ระฆังย่อมุมไม้ 12 บัลลังก์ย่อมุมและส่วนยอดเจดีย์เป็นกลุ่มบัวเถาอย่างน้อย 5 ชั้น

จากประวัติของวัด การขุดค้นทางโบราณคดี และประวัติศาสตร์ศิลปะ ทำให้สันนิษฐานได้ว่าพระธาตุมุจลินทร์มีการใช้งานทั้งสิ้น 4 สมัย คือ

สมัยที่ 1 คือสมัยที่สร้างเจดีย์กำหนดรูปแบบตามศิลปะให้อยู่ในช่วงรัชกาลที่ 3 (พ.ศ.2367-2394)

สมัยที่ 2 พบหลักฐานการต่อเติมตัวพระธาตุสันนิษฐานว่าไม่น่าจะห่างจากการก่อสร้างตัวพระธาตุไม่นานนัก

สมัยที่ 3 มีการซ่อมแซมครั้งใหญ่สันนิษฐานว่าในช่วงรัชกาลที่ 6-7 มีการเพิ่มความสูงขององค์ระฆัง องค์ประกอบเจดีย์ถูกฉาบด้วยปูนซีเมนต์

สมัยที่ 4 พบหลักฐานการบูรณะปรับปรุงครั้งสุดท้ายราว พ.ศ.2530

นอกจากนี้ ในการขุดตรวจยังพบโบราณวัตถุชนิดอื่นๆ เช่น ภาชนะดินเผาบรรจุกระดูกเขียนลายดอกไม้สีน้ำเงินบนพื้นนวลเคลือบใสสมัยราชวงศ์หมิงกำหนดอายุราวพุทธศตวรรษที่ 22-23, เศษภาชนะดินเผาเครื่องถ้วยแบบพื้นเมือง, ชิ้นส่วนทางสถาปัตยกรรมปล้องไฉน, ประติมากรรมปูนปั้นและแผ่นอิฐดินเผา เป็นต้น โดยกระปุกบรรจุกระดูกน่าจะถูกเคลื่อนย้ายมาพร้อมกับการถมทรายบริเวณฐานเจดีย์ในการปรับปรุงเจดีย์สมัยที่ 3  (สารัท ชลอสันติสกุล 2554 : ไม่ปรากฏเลขหน้า)

ชาวบ้านเชื่อว่าในพระธาตุมุจลินทร์บรรจุกระดูกบุคคลสำคัญ โดยชาวบ้านนิยมเรียกพระธาตุองค์นี้ว่า “พ่อท่านในกุฏิ”

ปัจจุบัน พระธาตุมุจลินทร์ถือเป็นสถานที่สำคัญและเป็นที่เคารพนับถือของคนในชุมชน โดยในวันที่ 15 เมษายน ของทุกปีจะมีประเพณีสรงน้ำพ่อท่านในกุฏิในทุกปี

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

เพลงเมธา ขาวหนูนา เรียงเรียงข้อมูล, ทนงศักดิ์ เลิศพิพัฒน์วรกุล ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กองพุทธศาสนสภาน. ประวัติวัดทั่วราชอาณาจักร เล่ม 23. กรุงเทพฯ : สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ, 2547.

วิสันธนี โพธิสุนทร เรียบเรียง. พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติชุมพร. กรุงเทพฯ : สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2542.

สารัท ชลอสันติสกุล. รายงานการขุดค้นพระธาตุมุจลินทร์.นครศรีธรรมราช. นครศรีธรรมราช : กลุ่มโบราณคดี สำนักศิลปากรที่ 14 นครศรีธรรมราช, 2554.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง