วัดบ้านตำแย

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

วัดบ้านตำแยเป็นวัดที่ยังคงมีการใช้งานอยู่ในปัจจุบัน ตั้งอยู่ทางตอนเหนือของตัวจังหวัดอุบลราชธานี ในพื้นที่รับผิดชอบขององค์การบริหารส่วนตำบลไร่น้อย สภาพพื้นที่เป็นที่ราบลูกคลื่นลอนตื้น กลุ่มหินโคราช ตั้งอยู่ห่างจากห้วยวังนอง (ลำน้ำสาขาของแม่น้ำมูล) มาทางทิศตะวันตกประมาณ 1.3 กิโลเมตร ห่างจากแม่น้ำมูลมาทางทิศเหนือประมาณ 4.5 กิโลเมตร

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำมูล, ห้วยวังนอง

สภาพธรณีวิทยา

ธรณีสัณฐานเป็นหินทรายในหมวดหินภูทอก กลุ่มหินโคราช

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

อายุทางโบราณคดี

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2545

วิธีศึกษา : บูรณปฏิสังขรณ์

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : กรมศิลปากร

ผลการศึกษา :

ชื่อผู้ศึกษา : พรรณธิพา สุวรรณี

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2556

วิธีศึกษา : สำรวจ, ประวัติศาสตร์ศิลปะ

องค์กรร่วม / แหล่งทุน : ม.ศิลปากร

ผลการศึกษา :

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

วัดบ้านตำแยปัจจุบันเป็นวัดราษฎร์ สังกัดมหานิกาย ไม่ปรากฏหลักฐานการก่อตั้งวัดที่แน่ชัด แต่จากตัวอักษรไทยน้อย ภาษาอีสานผสมกับภาษาบาลีที่เขียนอยู่ที่ผนังด้านนอกเหนือประตูทางเข้าสิมระบุว่า สิมหลังนี้สร้างเสร็จเมื่อ พ.ศ.2417 โดยญาคูทา สมเด็จชาดา ภิกษุ สารเณร และอุบาสก ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อ พ.ศ.2533

โบราณสถานสำคัญของวัดบ้านตำแยได้แก่ สิม ลักษณะโดยทั่วไปของสิมเป็นอาคารทึบ ขนาดเล็ก ก่ออิฐถือปูน แผนผังรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาด 3 ห้อง หันหน้าไปทางทิศตะวันออก ด้านหน้ามีมุขโถงที่มีพนักล้อมรอบ ยกเว้นตรงกลางพนักหน้าที่เว้นช่องสำหรับเป็นบันไดซึ่งเป็นทางขึ้นลงเดียวของสิมหลังนี้ ด้านหน้ามีเสา 2 ต้นรองรับส่วนหลังคา ลักษณะเป็นเสาไม้กลม

ส่วนฐานสิมเป็นฐานเอวขันหรือบัวงอนแบบล้านช้าง แต่ลักษณะไม่อ่อนช้อยดังเช่นศิลปะล้านช้าง จึงสันนิษฐานว่าเป็นรูปแบบของท้องถิ่น ฐานล่างสุดเป็นฐานเขียงซ้อนกัน 3 ชั้น ถัดขึ้นไปเป็นฐานบัวคว่ำ ท้องไม้คาดลูกแก้วอกไก่ ถัดขึ้นไปเป็นบัวหงาย บัวคว่ำ (ไม่มีท้องไม้) และจบด้วยเส้นรองรับผนังสิม ลักษณะปลายลวดบัวทั้งหมดสะบัดปลายงอน

ผนังสิมทั้ง 2 ด้านมีการเจาะช่องด้านหน้าต่างด้านละ 1 ช่อง ผนังด้านหลังก่อทึบ ผนังด้านหน้ามีประมาณทางเข้าตรงกลาง 1 ช่อง บานหน้าต่างและประตูทั้งหมดเป็นบานไม้ ไม่มีลวดลาย แต่มีการสลักลวดลายดอกไม้ที่อกเลา (ที่นมบน นมกลาง และนมล่าง)

ผนังด้านหน้าเหนือกรอบประตู (ด้านนอก) ปรากฏการเขียนตัวอักษรไทยน้อย ซึ่งจากการศึกษาของผู้เชี่ยวชาญที่ผ่านมาทำให้ได้ข้อมูลว่าเป็นการกล่าวถึงผู้สร้างและปีที่สร้างพระพุทธรูปประธานของวัดและการสร้างสิม (พรรณธิพา สุวรรณี 2556 : 41-48)

หลังคาสิมเป็นหลังคาทรงจั่วเพียงชั้นเดียว ส่วนปลายจั่วมีลักษณะแอ่นโค้งเล็กน้อยคล้ายศิลปะลาว มุงด้วยแผ่นกระเบื้องดินเผา แบบกระเบื้องเกล็ดปลา (เดิมมุงด้วยแป้นเกล็ด) 

แป้นลมมีลักษณะเป็นแผ่นไม้เรียบตรงทอดตัวยาวตามแนวหลังคาทรงจั่ว เรียกว่า ตัวรวย (แสดงถึงอิทธิพลศิลปะลาว) และประดับด้วยใบระกา (อิทธิพลภาคกลาง)

โหง่ เป็นไม้แกะสลัก มีรูปแบบอย่างช่อฟ้าในสถาปัตยกรรมไทยภาคกลาง แต่มีลักษณะสะบัดโค้งส่วนปลายมากกว่า ส่วนคันดกหรือหางหงส์พบวางอยู่ข้างบันไดทางขึ้นสิม 3 ชิ้น เป็นไม้แกะสลักเป็นรูปพญานาค

สีหน้าหรือหน้าบัน มีลักษณะเป็นหน้าบันไม้ลายไม้ตั้ง ซึ่งเป็นรูปแบบเดียวกับลายพื้นถิ่นอีสาน

แขนนางหรือคันทวย ประดับผนังด้านละ 5 ตัว เป็นคันทวยไม้แกะสลักรูปพญานาคมีปีก ลักษณะม้วนคดโค้งไปมา เศียรพญานาคอยู่ด้านล่าง หางอยู่ด้านบนสลักเป็นลายกนก ตามลำตัวพญานาคมีการสลักครีบตามลำตัว มีเต้ารับด้านล่าง (พรรณธิพา สุวรรณี 2556 : 41-48)

ภายในสิมแห่งนี้ไม่มีฐานชุกชี ผนังทั้งด้านในและด้านนอกไม่มีภาพจิตรกรรม ยกเว้นการเขียนตัวอักษรที่ผนังด้านนอกหน้าสิมดังที่กล่าวข้างต้น

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

พรรณธิพา สุวรรณี. “สิมพื้นแบบบ้านภาคอีสานในเขตเมืองอุบลราชธานี.” สารนิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิต (ประวัติศาสตร์ศิลปะ) คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2556.

ข่าวที่เกี่ยวข้อง