ปราสาททองบ้านแสรออ

ภูมิประเทศ

สภาพทั่วไป

สภาพพื้นที่โดยทั่วไปเป็นที่ราบสูง ชุมชนโบราณที่สร้างโบราณสถานตั้งอยู่บนเนินดินขนาดใหญ่เนินหนึ่ง ส่วนโบราณสถานปราสาททองตั้งอยู่ในพื้นที่ด้านทิศเหนือของชุมชนโบราณแห่งนี้ ปัจจุบันโบราณสถานปราสาททองเป็นโบราณสถานร้าง ตั้งอยู่บนเนินดินสูงภายในวัดปราสาททอง

สภาพโบราณสถานค่อนข้างชำรุดเสียหายตามกาลเวลา มีเหล็กค้ำยันองค์ปราสาทไว้ ปัจจุบันยังคงมีการใช้งาน ชาวบ้านให้ความเคารพสักการะ และมีการจัดงานแสงสีเสียงบริเวณปราสาททุกปีในช่วงวันสงกรานต์ 

ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง

ทางน้ำ

แม่น้ำมูล, คลองละหาน

สภาพธรณีวิทยา

หินทรายในหมวดหินโคกกรวด กลุ่มหินโคราช ยุคครีเทเชียส (กรมทรัพยากรธรณี 2553)

ยุคทางโบราณคดี

สมัย/วัฒนธรรม

ประวัติการศึกษา

ชื่อผู้ศึกษา : กรมศิลปากร

ปีที่ศึกษา : พ.ศ.2478

วิธีศึกษา : ประกาศขึ้นทะเบียน

ประเภทของแหล่งโบราณคดี

สาระสำคัญทางโบราณคดี

ปราสาททอง ตั้งอยู่ภายในชุมชนโบราณ ปัจจุบันโบราณสถานปราสาททองมีลักษณะเป็นปราสาทขอมองค์เดียว ก่ออิฐถือปูน มีความสูงจากพื้นดินปัจจุบันประมาณ 8 เมตร ปราสาทตั้งอยู่บนฐานก่อเป็นเขื่อนอิฐถมดิน แผนผังปราสาทเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส กว้างด้านละประมาณ 3.2 เมตร ย่อมุม ลักษณะทึบตัน ข้อมูลจากกรมศิลปากรระบุว่าผนังส่วนห้องอาคารหรือเรือนธาตุด้านนอกทำเป็นประตูหลอกทั้งสี่ด้าน แต่ปัจจุบันประตูด้านทิศใต้และตะวันตกถูกเจาะเป็นช่องประตูจนเห็นแกนอาคารด้านใน และที่ประตูด้านทิศใต้ปัจจุบันประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้นประดิษฐานบนแท่นฐาน กรอบประตูต่างๆ ของปราสาท ตกแต่งด้วยลายกนกปูนปั้น ส่วนบนของปราสาทที่ถัดจากเรือนธาตุขึ้นไปเป็นชั้นซ้อน 3 ชั้น ประดับปูนปั้น

จากรูปแบบศิลปกรรมและอายุสมัย สันนิษฐานว่า ปราสาททองหลังนี้ สร้างโดยชาวเขมรอพยพในสมัยอยุธยาตอนปลาย หรือสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น

เรื่องเล่าท้องถิ่น 

- คำว่า แสรออ มาจากภาษาเขมรว่า นางงาม ส่วนที่ปราสาทหลังนี้ชาวบ้านเรียกปราสาททอง เพราะมีเรื่องเล่ากันสืบต่อมาว่า เดิมบนยอดปราสาทมีทองอยู่ 

- ประวัติและตำนานพื้นบ้านที่เกี่ยวกับปราสาทแสรออ มีการเล่าแตกต่างกัน ได้แก่ พรานหมู่บ้านส่วยไปพบกวางสีทองใกล้หมู่บ้าน จึงพาพวกมาล้อมจับ แต่กวางก็หลบหนีไปได้ ชาวบ้านส่วยจึงพากันตามรอยกวางไปทันที่หมู่บ้านแห่งหนึ่ง เป็นเวลาพระฉันเพล พรานส่วยกับพวกจึงล้อมไว้และได้ใช้มีดฟันถูกขาซ้าย แต่ก็ไม่สามารถจับกวางตัวนั้นได้ กวางหนีผ่านปราสาทแสรออ ถึงหมู่บ้านหนึ่งแล้วหายไปในป่าบริเวณปราสาท พรานส่วยกับพวกพากันค้นหา ก็ไปพบพระพุทธรูปองค์ใหญ่ มีสีทองเหลืองอร่ามอยู่ในปราสาท ด้วยความกลัว พรานส่วยกับพวกจึงพากันหนีกลับ เพราะเชื่อว่ากวางตัวนั้นก็คือพระพุทธรูปจำแลงกายเป็นกวางไปเที่ยวป่าหมู่บ้านที่พรานส่วยกับพวกพบเห็นและล้อมจับเป็นครั้งแรก ได้ชื่อว่า บ้าน จอมพระ บ้านที่พรานส่วยกับพวกตามรอยกวางไปถึงตอนพระฉันเพล ได้ชื่อว่า บ้านฉันเพล และหมู่บ้านที่พรานส่วยกับพวกไปพบพระพุทธรูปองค์ใหญ่ ได้ชื่อว่าบ้านพระปืด

- ชาวบ้านท้องถิ่นเชื่อว่าปราสาททองสร้างไว้สำหรับการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาพราหมณ์ของคนในสมัยโบราณ อีกด้านหนึ่งคือ เชื่อว่าปราสาททองเป็นโบราณสถานที่สร้างขึ้นโดยเชื้อพระวงศ์ชาวเขมร ที่อพยพมาจากเขมร ได้มาสร้างเอาไว้ และได้ฝังทรัพย์สมบัติไว้เป็นจำนวนมากใต้ฐานปราสาท ซึ่งสังเกตจากเนินดินใต้ฐานปราสาท และมีความเชื่ออีกว่า ในปราสาทมีงูใหญ่คอยปกปักษ์รักษาทรัพย์สมบัติเอาไว้ โดยไม่มีใครสามารถมองเห็นสมบัติได้

ผู้เรียบเรียงข้อมูล-ผู้ดูแลฐานข้อมูล

บรรณานุกรม

กรมทรัพยากรธรณี. การจำแนกเขตเพื่อการจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณีจังหวัดสุรินทร์. กรุงเทพฯ : กรมทรัพยากรธรณี, 2553. 

ข่าวที่เกี่ยวข้อง